مطالعۀ‌ تطبیقی ساختار خط شکسته در آثار درویش عبدالمجید طالقانی و یدالله کابلی خوانساری؛ منتخب شکسته نویسان قدما و معاصران

خط شکسته، از خطوط زیبای جهان اسلام، سومین گونه از خطوط خوش‌نویسی ایرانی است که در اوایل قرن یازدهم هجری ابداع شد و در سیر تکامل، توسط درویش ‌عبدالمجید طالقانی به کمال رسید. از شیوۀ درویش و پیروان او امروز با عنوان سبک و شیوۀ قدیم قلم شکسته یاد می‌شود. با گذشت چند قرن و پس از رخوت صد سالۀ اخیر، یدالله کابلی‌ خوانساری به این قلم جان تازه‌ای بخشید. در شیوۀ او هر اثر، فرم، فضا و ترکیب خاص خود را پیدا کرد و همین تنوع و تازگی باعث نام‌گذاری سبک جدید (معاصر) قلم شکسته شده است. هدف اصلی این مقاله، مطالعۀ تطبیقی ساختار خط شکسته در آثار درویش عبدالمجید طالقانی، یدالله کابلی خوانساری؛ منتخب هنرمندان دو سبک قدیم و معاصر است. در جهت نیل به این هدف سعی بر آن است که به این سوال پاسخ داده شود که چه وجوه تشابه و تمایزی در ساختار خط شکستۀ درویش عبدالمجید و یدالله کابلی وجود دارد؟ جامعۀ آماری این پژوهش مجموعۀ آثار این دو خوش‌نویس است که به صورت تصادفی و بر اساس نمونه‌های منتشرشدۀ در دسترس انتخاب شده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که ساختار خط شکسته در آثار این دو هنرمند، ضمن دارا بودن وجوه مشترکی مانند تنوع شکل حروف و کلمات، جویده ‌نویسی در فضای کشیده‌ها و استفاده از مرکب‌های رنگی، تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند که قانون‌مندی بیش‌تر حروف و کلمات، ترکیب‌بندی‌های خوانا و به دور از پیچش‌های نامتعارف در آثار درویش و اعمال سلیقه بیش‌تر و نقاشی‌گونه‌تر کردن قطعه در آثار کابلی از جملۀ آن‌هاست.

Comparative study of the cursive script in the works of Darvish, Abdulmajid Taleghani and Yadollah Kabuli Khansari; a collection of ancient and contemporary scribes

Cursive calligraphy, one of the striking scripts of the Islamic world, is the third type of Iranian calligraphy that was invented in the early 11th century AH and later epitomized by Darwish Abdulmajid Taleghani in the course of its evolution. The style of Darwish and his disciples is recognized as the old style of the cursive script today. A few centuries later, after a period of stagnation, Yadollah Kabuli Khansari breathed fresh air into this style. In his writing, each work acquires its specific form, space and composition, and due to its variety and novelty, is recognized as the new style of cursive script. The main goal of this paper is to carry out a comparative study of the cursive script structure in the works of Darwish Abdulmajid Taleghani, Yadollah Kabuli Khansari and selected artists of both ancient and contemporary styles. To achieve this goal, attempts have been made to address the issues related to the similarities and differences in the structure of the cursive scripts of Darwish Abdulmajid and Yadollah Kabuli. The study covers a collection of the two calligraphers’ works, which were randomly selected based on the extant samples. The results suggest that the cursive script structures in the works of these two artists, while sharing features such as diverse shapes of letters and words, curtailedwriting in the elongated space and the use of colored inks, have some differences including stricter rules for letters and words, clear combinations without unconventional twists in Darwish works, greater freedom and the paintinglike nature of words in Kabuli’s works.