کارکردهای تخیل در تصویرگری کتاب فالنامۀ طهماسبی بر پایۀ آرا ژیلبر دوران مطالعۀ موردی نگارۀ صحرای محشر

فالنامۀ طهماسبی از معدود آثار هنری ایرانی است که از کنار هم قرار گرفتن اطلاعات منابع متعدد و ایدئال ایرانی‌ اسلامی (شیعی و صوفی) فراهم آمده است. تعدد و تکثر مبادی شکل دهنده به محتوای این کتاب به خلق اثری انجامیده که به لحاظ عناصر دیداری، اثری متکثر و ترکیبی شمرده می‌شود. از آنجا که تخیل هنری عامل اساسی تجلی امر معقول در محسوس است، مطالعۀ چگونگی شکل‌گیری معنا در آثار هنری، از گذر روش‌های مبتنی بر تحلیل تخیل به ‌خوبی میسر می‌شود. یکی از روش‌های تحلیل مبتنی بر تخیل، روش مطرح‌شده توسط ژیلبر دوران است که در این پژوهش برای تحلیل نگاره‌ای از کتاب فالنامۀ طهماسبی به کار رفته است. داده‌های موردنیاز برای این پژوهش از طریق مشاهدۀ تصویر و تجزیۀ آن به اجزا تشکیل‌دهنده‌اش و اطلاعات موردنیاز برای تحلیل آن، از طریق مطالعات کتابخانه‌ای فراهم آمده و درنهایت، به روش تخیل‌شناسی دوران تجزیه ‌و تحلیل شده است. نتایج حاکی از آن است که هنرمند موردنظر این نوشتار برای به تصویر کشیدن موضوع صحرای محشر از همۀ ساخت‌های دوازده‌گانۀ تبیین­شده توسط دوران استفاده کرده تا مطلوب خود، مضمون جاودانگی را با تاکید بسیار در اثر متجلی کند.

Functions of Imagination in Illustration of Tahmasebi’s Fālnāmeh Based on Gilbert Durand’s Viewpoints: A Case Study: Resurrection Day

Tahmasebi Fālnāmeh is one of the few Iranian works of art that bring together information from various sources and IranianIslamic ideals (Shiite and Sufi). The multiplicity of sources shaping the content of this book has led to the production of a work that is variegated and hybrid in its application of visual elements. Since artistic imagination is a crucial factor in the embodiment of reason in the tangible, it is possible to study how meaning is shaped in works of art through techniques inspired by the analysis of imagination. In this paper, one of the methods of imaginationoriented analysis proposed by Gilbert Durand has been adopted to analyze an illustration in Tahmasebi Fālnāmeh. The research data was obtained by observing and decomposing the image into its components. Also, the information required for analysis was also attained from library research before applying Durand’s imagination method of analysis. The results indicate that the artist of the illustration has drawn on all twelve structures explained by the Durand to express the theme of immortality in his portray of Resurrections Day.