انگیزه‌های سیاسی اجتماعی و نظامی امنیتی اشراف ایرانی در مصالحه با اعراب مسلمان

فتح ایران توسط اعراب مسلمان که به پایان یافتن حاکمیت دودمان ساسانی منجر شد و همچنین مسئلۀ چگونگی، چرایی و پیامدهای آن، بارها و از زوایای گوناگون توسط تاریخ‌پژوهان مورد بحث و تحلیل قرار گرفته و دربارۀ دلایل تسلط سریع و غیرقابل پیش‌بینی آنان بر قلمرو بزرگ ساسانی دیدگاه‌های مختلفی مطرح شده است. به عنوان مثال، می‌توان به مصالحه و سازش برخی از خاندان‌های اشراف و حکومتگر ایرانی با عرب‌ها با اهداف اقتصادی و دینی اشاره کرد. با این‌همه، تاکنون پژوهش مستقل و منسجمی دربارۀ اهداف و انگیزه‌های غیراقتصادی و غیردینی اشراف ایرانی در مصالحه با عرب‌ها انجام نشده است. این پژوهش که از روش توصیفی تحلیلی بهره می‌برد می‌کوشد تا به بررسی انگیزه‌های سیاسی اجتماعی و نظامی امنیتی فاتحان عرب بپردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که اضطرار جهت حفظ جان، حفظ جایگاه و مناصب پیشین، کسب جایگاه سیاسی اجتماعی در نظام جدید، بهره‌گیری از نیروی نظامی عرب‌ها در حذف رقبای دیرینه و واقع‌گرایی برای گذر از بحران نظامی و تجدید قوا سبب شد تا دسته‌ای از اشراف ایرانی به راهبرد مصالحه و همکاری با نیروهای مهاجم عرب‌ روی آورند.

Sociopolitical and military-security motivation of the Iranian aristocracy for reconciliation with the Muslim Arabs

The conquest of Iran by the Muslim Arabs that marked the fall of the Sassanid dynasty, as well as the questions about its justifications and consequences, have been extensively discussed by historians from a variety of angles. Hence, there are divergent views on the rationales underlying their rapid and unpredictable domination over the great Sassanid territory. For example, references have been made to the reconciliation of some Iranian aristocratic and ruling families with the Arabs for economic and religious purposes. However, no independent and systematic research has explored the noneconomic and nonreligious goals and motives of the Iranian aristocracy in reconciliation with the Arabs so far. This study, utilizing a descriptiveanalytical method, strives to explore the political, social, military, and security stimuli of the Arab conquerors. According to findings, the urgency to protect one’s life, maintain former positions, promote one’s sociopolitical status in the new ruling system, exploit Arab military force to get rid of traditional rivals, and be realistic about surviving the military crisis and regaining power impelled a class of Iranian aristocrats to pursue the strategy of reconciliation with the Arab invading forces.