مناسبات نمایندگان واتیکان و ارامنۀ اصفهان در سال‌های 1016 1135ق/1608 1722م

کوچ ارامنۀ جلفا به اصفهان در دورۀ شاه عباس بر پایۀ سیاست‌های اقتصادی و سیاسی به انجام رسید و پیامدهایی در پی داشت. نگاه ویژۀ دولت صفوی به ارامنه در کنار سیاست‌های مذهبی تساهل‌محور شاه عباس در قبال مسیحیان، به‌تدریج پاپ را متقاعد ساخت که می‌توان از ظرفیت‌های مسیحیان ساکن فلات ایران به‌ویژه ارامنه، در جهت تقویت کلیسای کاتولیک در برابر دولت سنی مذهب عثمانی بهره برد. از‌این‌رو، فرستادگان ویژۀ پاپ (کرملیان) از بدو ورودشان به ایران (1016ق/1608م) همواره به دنبال جلب نظر ارامنه بودند تا آنان را به مسیحیت کاتولیک متمایل سازند. کشیشان کرملی برای تحقق این مهم از راه‌های مختلفی بهره بردند؛ از‌جمله، آنان با توجه به نقش اقتصادی تجاری ارامنۀ جلفا، در دوره‌هایی با همکاری دول اروپایی و برای تطمیع تجار ارمنی جلفا، درصدد ارائۀ امتیازات تجاری به آنان برآمدند. ارامنۀ جلفا نیز در ابتدا رویکرد مثبتی به کرملیان داشتند؛ اما پس از چندی، افشای نیات مخفی فرستادگان پاپ، به تقابل ارامنۀ جلفا با آنان انجامید؛ تقابلی که گاه به اخراج کشیشان کارملیت از جلفا می‌انجامید. نویسندگان در این مقاله برآنند تا مناسبات فرستادگان پاپ با ارامنۀ جلفا را تحلیل کرده و پیامدهای آن را تبیین کنند.

Relationships between Envoys of the Vatican and Armenians of Isfahan in the years 1016 ـ1135 AH / 1608 -1722 AD

The emigration of Armenians living in Jolfa to Isfahan during the reign of Shah Abbas, which was driven by economic and political considerations, gave rise to numerous consequences. The special attitude of the Safavid government to the Armenians along with Shah Abbas apos;s tolerant religious policies towards the Christians gradually convinced the Pope that the capacity of the Christians residing in the Iranian plateau, especially the Armenians, could be exploited to strengthen the Catholic Church against the Sunni Ottoman government. Hence, the special envoys of the Pope (the Carmelite), since their arrival in Iran (1016 AH/1608 AD) constantly strived to persuade Armenians into converting to Catholic Christianity. The Carmelite priests resorted to diverse strategies to accomplish this end. For instance, in light of the commercialeconomic role of the Armenians inhabiting in Jolfa, they offered trade concessions and privileges to Armenians in some periods by means of cooperation with the European governments in a bid to lure Armenian businessmen of Jolfa. Initially, the Armenians of Jolfa held a positive attitude to the Carmelite, but soon afterwards, the disclosure of the ulterior motives of the Pope apos;s envoys led to the confrontation of these two. It even culminated in the expulsion of Carmelite priests from Jolfa. The authors of this paper aim to explore the relationship of the Pope apos;s envoys with the Armenian of Jolfa and shaed light on its consequences