ابهام‌زدایی واژگانی صفات چندمعنایی در ترجمه ماشینی: بررسی پیکره‌ـ ‌بنیاد

موضوع ابهام در معانی واژه‌ها و ساختار‌ها و چگونگی برطرف‌کردن آن به‌ویژه هنگام ترجمه ماشینی، ذهن بسیاری از محققان را در این حوزه به خود مشغول داشته و برای آن راهکار‌های گوناگونی ارایه شده است. صفات و نام‌های مبهم با تعدد معانی خود دشواری‌هایی را در ترجمه‌ ماشینی به‌ وجود می‌آورند. در برنامه‌های خودکار که اراده انسانی در انتخاب معادل دخالتی ندارد، این موضوع عیان‌تر است. ماشین نمی‌تواند بر اساس بافت به‌صورت خودکار بهترین معادل را انتخاب کند، حال آنکه، به‌کمک زبان‌شناسی رایانه‌ای و به‌کارگیری پیکره‌ها این امر ممکن است. در این مقاله بر آنیم تا به ابهام موجود در واژه‌ها بپردازیم. در پژوهش حاضر، به‌منظور اثبات این توانایی از میان دو مقوله اسم و صفت، صفات را برای بررسی انتخاب کردیم. برای این کار کلیه صفات انگلیسی موجود در یک فرهنگ متوسط (فرهنگ هزاره) را به‌همراه معانی متعدد آنها استخراج کرده و ضبط کردیم، سپس آنها را در یک کشف‌اللغات موازی انگلیسی به فارسی قرار دادیم و جملاتی را که این صفات در آنها به کار رفته بودند، ضبط کرده و آنها را همراه با بافت و معنا استخراج نمودیم و فهرستی به‌صورت کشف‌اللغات تهیه کردیم. برنامه‌ای برای این کشف‌اللغات نوشته شد به‌گونه‌ای که به‌هنگام ترجمه، از میان معانی موجود بالاترین بسامد معنایی به‌همراه با‌هم‌آیی و بدون آن به‌عنوان معادل انتخاب شود. معادل‌های انتخاب‌شده را مترجمان انسانی نیز آزمودند و نتایج نشان داد که در بیش از 50 درصد از موارد، معادل‌های انتخاب‌شده از سوی مترجمان با آنچه که برنامه ابهام‌زدایی انتخاب کرده بود، یکسان و یا بسیار نزدیک بودند. نتایج حاصل از این پژوهش در امر ترجمه ماشینی، بازیابی اطلاعات دوزبانه، ایجاد شبکه‌های واژگانی و آموزش زبان فارسی سودمند خواهد بود.