مروری بر متون رفتار اطلاع‌یابی در ایران

نوشتار حاضر به‌منظور ارایه تصویری روشن، علمی، و واقعی از وضعیت رفتار اطلاع‌یابی در ایران با رویکردی تحلیلی و کیفی در دو بخشِ متون منتشر‌شده در باب مباحث و بنیان‌های نظری و پژوهش‌های انجام‌شده در حوزه رفتار اطلاع‌یابی در ایران را بررسی کرده‌ است. بر این اساس، کلیه متون چاپی اعم از کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی که در حوزه رفتار اطلاع‌یابی در ایران چاپ و انتشار یافته و در پیشبرد این حوزه موثر واقع شده‌اند، مورد مطالعه قرار گرفته ‌است. بررسی‌ها مبین آن است که طی 17 سالی که از طرح بحث رفتار اطلاع‌یابی در ایران می‌گذرد، روند روبه رشدی، هم از لحاظ کیفی و هم از لحاظ کمی در انتشار منابع به چشم می‌خورد. کمتر از 4 درصد از متون منتشر‌شده در حوزه رفتار اطلاع‌یابی ترجمه شده‌اند. عمده منابع این حوزه در قالب پژوهش به بررسی رفتار اطلاع‌یابی افراد پرداخته‌اند. در بیشترین پژوهش‌های انجام‌یافته (در حدود 34 درصد کل پژوهش‌ها)، رفتار اطلاع‌یابی اعضا هییت علمی مورد مطالعه قرار گرفته‌ است. پس از آن رفتار اطلاع‌یابی دانشجویان (در حدود 17 درصد) و سپس پژوهشگران (در حدود 14 درصد) بررسی شده ‌است. کمترین میزان توجه به سنجش رفتار اطلاع‌یابی عامه مردم، از جمله مراجعان و اعضا کتابخانه‌های عمومی صورت گرفته‌ است. بررسی‌ها بیانگر آن است که بیشترین پژوهش‌های رفتار اطلاع‌یابی در دانشگاه‌های آزاد اسلامی به‌ویژه واحد علوم و تحقیقات تهران و واحد علوم و تحقیقات اهواز انجام شده‌ است. بر اساس تحلیل صورت ‌گرفته، بیشترین مقالات به‌ترتیب در «فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و اطلاع‌رسانی» (فصلنامه کتاب سابق)، «فصلنامه پردازش و مدیریت اطلاعات» و «فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی» منتشر شده‌اند. این حوزه مورد توجه کتابداران و تا حدودی متخصصان رشته‌های کشاورزی، علوم ارتباطات اجتماعی، برنامه‌ریزی درسی و مدیریت دولتی قرار گرفته ‌است.