طراحی یک هستی ‌شناسی برای ادبیات کودکان و نوجوانان بر مبنای اصطلاح‌ نامۀ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان (اصکا)

به اعتقاد بسیاری از صاحب‏ نظران، استفاده از اصطلاحنامه ‏ها به ‏عنوان دانش پایه و مبنایی در تعیین روابط سلسله‏ مراتبی برای ساخت هستی‏ شناسی بسیار موثر خواهد بود. هدف اصلی این پژوهش ارائه یک هستی‏ شناسی جهت تبیین درست روابط، ویژگی ‏ها و مفاهیم موجود در ادبیات کودک و نوجوان در ایران و دسترس‏ پذیری هرچه بهتر متون مرتبط با ادبیات کودک و نوجوان بوده ‏است. در این پژوهش «اصطلاحنامه‌ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان (اصکا)» که جامع‏ ترین اصطلاحنامه در زمینه کودک و نوجوان است، به ‏عنوان نقطه شروع ساخت هستی‏ شناسی استفاده شد. این پژوهش به ‏روش «مت‏آنتولوژی» که روش قابل قبول و پیشنهادشده از سوی متخصصان این حوزه است، در یازده مرحله انجام شد. ابزار مورد استفاده نرم‏افزار «پروتژه» (نسخه 5/5) بود. یافته‏ ها نشان داد که این حوزه دارای 11 رده‌ اصلی (آموزش و پرورش، ادبیات، ارتباطات، جامعه‏ شناسی، دانش‏ شناسی و علم اطلاعات، دین، روان‏شناسی، زبان شناسی، فلسفه، فناوری و علوم تجربی، و هنر و فرهنگ) است. گسترده بودن تعداد رده ‏های اصلی مربوط به حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان را می‏توان چنین برداشت کرد که هدف اصلی ادبیات کودک و نوجوان تنها سرگرم کردن نیست، بلکه هدف، آموزش و پرورش و آشناسازی آن‏ها با مسائل مختلف زندگی را نیز در پی دارد. سرانجام، 29 رابطه نوع شیء و 23 رابطه نوع داده و پنج رابطه تفسیری برای اصطلاحات تعریف شد. همچنین 950نمونه یا مثال به هستی‏ شناسی اضافه شد. به ‏جهت زیاد بودن آثار ادبی در گروه کودکان و نوجوانان نمونه‏ های زیادی برای هر یک از کلاس‏ها قابل ذکر بود که این موضوع از جمله نقاط قوت این هستی‏ شناسی به حساب می‏آید. این هستی‏ شناسی با برخورداری از مجموعه کاملی از اصطلاحات و مفاهیم و روابط معنایی که با نمونه ‏های مختلف برای هر یک از انواع ادبی همراه شده است، برای نویسندگان، کتابداران و سایر فعالان در حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان بسیار کارآمد و سودمند خواهد بود.

designing ontology for children’s literature basedon the thesauri of children and adolescents intellectual development centre (aska)

the aim of this research is to present an ontology to explain the relationships, characteristics, and concepts in children’s literature to make the texts related to children’s literature more accessible. the existence of such a source will make the literature of children more fruitful. in this study, aska’s thesaurus was used as the starting point for constructing the ontology. this research was carried out in eleven steps using the method of meta-ontology, which is known as an accepted method by experts. the tool used in this study was protege (version 5.5). the findings showed that this field has eleven main categories (including education, literature, communication, sociology, science and information science, religion, psychology, linguistics, philosophy, technology and experimental sciences, art and culture). each of these categories is divided into several sub-classes. the wide range of main categories related to the field of literature for children and teenagers indicates that the main purpose of children’s literature is not only to entertain them but also to educate and familiarize them with various issues of life. this ontology, with a complete set of terms, concepts, and semantic relationships, which is accompanied by different examples for each literary type, will be very efficient and beneficial for writers, librarians, and activist in the field of children’s and teenagers’ literature.