واکاوی و تبیین جایگاه سه رویکرد فکری منطق ذهنی، الگوی ذهنی و راهبردهای استدلالی در فرایند اطلاع‌ یابی کاربران

رفتار اطلاع ‏یابی نوعی فعالیت شناختی است که هنگام رویارویی افراد با شرایط عدم اطمینان رخ می‏دهد. طی این فرایند، فعالیت ‏های ذهنی و شناختی همانند تفکر و استدلال بر مراحل مختلف اطلاع‏ یابی تاثیرگذار است؛ به ‏طوری‏ که چگونگی درک افراد از مسئله و چگونگی حل‏ آن (رسیدن به پاسخ مطلوب) مرتبط با این توانایی‏ است. از این ‏رو، می‏توان ادعا کرد که افراد هنگام تعامل با نظام‏ های جست‏وجو و بازیابی اطلاعات و تصمیم‏ گیری در هر مرحله از این فرایند، تحت تاثیر شیوه استدلال ذهنی و رویکرد تفکر خود بوده و تا رسیدن به هدف ممکن است بارها اقدام به تکرار، تغییر عبارت جست‏ وجو و یا انجام جست‏ وجوی جدید نمایند. بنابراین، در نوشتار حاضر، هدف، بررسی، تبیین نظری و مقایسه سه رویکرد نظری منطق ذهنی، الگوهای ذهنی، و راهبردهای استدلالی در فرایند اطلاع ‏یابی کاربران است. در این پژوهش از تفسیر متون به‏ عنوانرفتار اطلاع‏ یابی نوعی فعالیت شناختی است که هنگام رویارویی افراد با شرایط عدم اطمینان رخ می‏دهد. طی این فرایند، فعالیت ‏های ذهنی و شناختی همانند تفکر و استدلال بر مراحل مختلف اطلاع‏ یابی تاثیرگذار است؛ به‏طوری‏ که چگونگی درک افراد از مسئله و چگونگی حل‏ آن (رسیدن به پاسخ مطلوب) مرتبط با این توانایی‏ است. از این‏رو، می‏توان ادعا کرد که افراد هنگام تعامل با نظام ‏های جست‏وجو و بازیابی اطلاعات و تصمیم‏ گیری در هر مرحله از این فرایند، تحت تاثیر شیوه استدلال ذهنی و رویکرد تفکر خود بوده و تا رسیدن به هدف ممکن است بارها اقدام به تکرار، تغییر عبارت جست‏ وجو و یا انجام جست‏ وجوی جدید نمایند. بنابراین، در نوشتار حاضر، هدف، بررسی، تبیین نظری و مقایسه سه رویکرد نظری منطق ذهنی، الگوهای ذهنی، و راهبردهای استدلالی در فرایند اطلاع ‏یابی کاربران است. در این پژوهش از تفسیر متون به‏ عنوان روش مطالعه استفاده شده است. این متون شامل کتاب‏ها و مقاله ‏های مربوط به رویکردهای نظری منطق ذهنی، الگوهای ذهنی، و راهبردهای استدلالی و همچنین الگوهای اطلاع ‏یابی است. در مرحله اول، با الهام از الگوی عمومی خوانش نظریه ‏ها، گزاره ‏ها، مفروضه‏ ها، شواهد پشتیبان و جهت‏گیری‏های عملی، نظریه ‏های مورد مطالعه بررسی شد. آنگاه بر اساس مطالب بیان‏شده، مولفه ‏های مطرح در هر رویکرد نظری مشخص، استخراج و مقایسه گردید. در مرحله دوم، برای انتخاب بستر مناسب، منابع مرتبط با الگوهای اطلاع‏یابی مختلف مورد بررسی قرار گرفت. از آنجا ‏که الگوی «شریت» یکی از مهم‏ترین الگوهایی است که تلاش نموده مهارت ‏های شناختی دخیل در فرایند اطلاع ‏یابی همانند استدلال را در هر یک از مراحل فرایند اطلاع ‏یابی مشخص کند، از این‏رو، این الگو به‏ عنوان بستری مناسب برای مقایسه و انطباق سه رویکرد نظری منطق ذهنی، الگوهای ذهنی، و راهبردهای استدلالی در مراحل مختلف فرایند اطلاع ‏یابی انتخاب شد. یافته‏ ها نشان داد که هر یک از رویکردها به ‏تنهایی جامعیت لازم برای واکاوی فرایند اطلاع ‏یابی را دارا نیست. سرانجام، با توجه به مفروضات و مولفه‏های هر یک از این رویکردها و همچنین کاربرد قواعد منطق، بررسی‏ها نشان داد که رویکرد راهبرد استدلالی نسبت به رویکردهای دیگر می‏تواند به ‏شکلی جامع ‏تر کنش‏ های افراد در هر یک از مراحل فرایند اطلاع‏ یابی را توصیف و تبیین نماید.

analyzing and pinpointing intellectual approaches of mental logic, mental models and reasoning strategies during users’ information seeking process

since information seeking behavior is a problem-solving process and includes different steps, users are influenced by their reasoning and thinking style during searching and making decisions at each stage of information seeking process, and they may repeat, change the search term, or perform a search many times until reaching the goal. therefore, identifying users’ reasoning types at each stage of information seeking process increases awareness about their mental challenges and the reasoning process that occur in their minds. therefore, the purpose of writing this paper is to investigate, theoretically explain the role of reasoning in information seeking process in general and compare the position of the three intellectual approaches of mental logic, mental models and reasoning strategies and in information seeking process in particular.in this research, the role of three thinking approaches (mental logic, mental models, and reasoning strategies) in information seeking process was compared and based on that, the relative advantage of reasoning strategies in comparison with other two approaches were explained.the examination of different intellectual approaches shows that it is not possible to solve the problem by relying on one approach in information seeking process, because the approach of mental logic and the use of logical rules can only be used in the stage of formulating different pieces of information or the stage of evaluating the results, while the examination of the mental models approach shows the application of this approach both in the stage of expressing the need, defining and understanding the problem, and in the stage of evaluating the results. in the meantime, the approach of reasoning strategies indicates that considering some reasoning strategies are based on logical rules and some of them are based on mental models. therefore, this approach is used in each of the stages of information seeking process.the comparison of three thinking approaches (mental logic, mental models and reasoning strategies) showed that in the reasoning strategies approach, a wide range of strategies can be used to perform reasoning tasks and tasks that are not at the same level in terms of the application of logical rules. in other words, the intellectual approach of reasoning methods includes rule-based approaches (mental logic) or mental models in problem solving. in addition, in this approach, the syntactic and semantic structure as well as the content and context of the problem are taken into consideration. therfore, compared to the other two approaches, the reasoning strategies approach can be considered as a suitable alternative for explaining and advancing information seeking process.