تحلیل عوامل محیطی کلیدی اثرگذار بر نظام علم، فناوری و نوآوری فضای مجازی در ایران؛ کاربست تحلیل تاثیرات متقابل

این پژوهش به شناسایی و تحلیل تاثیرات متقابل عوامل محیطی کلیدی اثرگذار بر نظام علم، فناوری و نوآوری فضای مجازی در ایران پرداخته است. جهت تحقق هدف پژوهش از استراتژی پژوهش آمیخته بهره‏گیری شده است. در بخش کیفی با استفاده از مطالعه کتابخانه‏ای و نظر خبرگان، عوامل محیطی که بر نظام مذکور تاثیرگذارند، شناسایی و با بهره‏گیری از مدل steepled طبقه‏بندی شدند که هفت طبقه را شامل می‏شود: اجتماعی-دموگرافی، فناورانه، اقتصادی، محیط ‏زیستی، سیاسی، سیاستی- قانونی، و اخلاقی. توزیع عوامل در طبقات مختلف نشان از پیچیدگی محیط پیرامون نظام علم، فناوری و نوآوری فضای مجازی دارد. در بخش کمی از تحلیل تاثیرات متقابل با رویکرد ساختاری بهره‏گیری شده است. الگوی توزیع عوامل محیطی نظام علم، فناوری و نوآوری فضای مجازی، به‏دلیل اثرات متقابل عوامل بر یکدیگر نشان داد که این نظام با محیط بسیار پیچیده‏ای مواجه است. بر اساس نتایج، 83 درصد از عوامل تشکیل‏دهنده طبقه فناورانه، 50 درصد از عوامل طبقه سیاستی- قانونی، 50 درصد از عوامل طبقه اخلاقی، 44 درصد از عوامل طبقه اقتصادی، و 40 درصد از عوامل طبقه اجتماعی-دموگرافی در زمره عوامل هدف هستند. کلیدی‏ترین عوامل هدف بر اساس میزان اثرگذاری مستقیم به اشتغال، رشد اقتصادی، اتصال به اینترنت، روندهای فناورانه دیجیتال و اعتماد مردم به دولت اختصاص دارد. رویکردهای جدید اقتصادی (از جمله اقتصاد اشتراکی، اقتصاد گیگ و غیره)، سرمایه‏گذاری در حوزه فاوا و وضعیت اقتصادی مردم نیز از کلیدی‏ترین عوامل ریسک به‏شمار می‏آیند. بر این مبنا پیشنهاد می‏شود عوامل هدف با توجه به اهداف و کارکردهای نظام علم، فناوری و نوآوری فضای مجازی توسعه و هدایت، و عوامل ریسک نیز با توسعه و ارتقا به عوامل هدف تبدیل شوند.

investigating the key environmental factors affecting the system of science, technology, and innovation of iran’s cyberspace; application of cross impact analysis

this research has identified the key environmental factors affecting the science, technology, and innovation system in iran’s cyberspace. to achieve the purpose of the research, a mixed-method strategy was used. in the qualitative part, using library study and experts’ opinions, the environmental factors that affect the mentioned system were identified and classified by the steepled model, which included seven categories: socio-demographic, technological, economic, environmental, political, policy-legal, and ethical factors. the distribution of factors in different classes shows the complexity of the environment surrounding the science, technology, and innovation system in cyberspace. cross impact analysis with a structural approach was employed in the quantitative part. the distribution pattern of environmental factors of the science, technology, and innovation system in cyberspace showed that this system faces a very complex environment due to the interactions of factors with each other. based on the results, 83% of the technological class factors, 50% of the political-legal class factors, 50% of the moral class factors, 44% of the economic class factors, and 40% of the socio-demographic class factors are among the target factors. according to degree of direct impacts, the most key target factors are dedicated to employment, economic growth, connection to the internet, digital technological trends, and people’s trust in the government. new economic approaches (including the sharing economy, gig economy, etc.), investment in ict, and the economic status of the people are also counted as key risk factors. on this basis, it is suggested that target factors should be developed and directed according to the goals and functions of the science, technology, and innovation system in cyberspace. also, risk factors should be converted to the target factors through their development and promotion.