ارتقای کاربردپذیری وبگاه‌های کتابخانه‌ای‌ برای کاربران با آسیب بینایی با بهره‌گیری از قابلیت‌های هوش مصنوعی

هدف پژوهش حاضر پرداختن به برخی راهکارهای هوش مصنوعی برای کمک به ارتقای کاربردپذیری وبگاه‌های کتابخانه‌ای‌ برای کاربران با آسیب بینایی است.پژوهش حاضر کیفی است که با ابزار مصاحبه و پروتکل بلنداندیشی انجام گرفت. در این پژوهش از طریق مصاحبه با کاربران با آسیب بینایی، بهترین و بدترین ویژگی‌های وبگاه‌های کتابخانه‌ای مورد سوال قرار گرفت. کاربران در حین استفاده از یک وبگاه کتابخانه‌ای و در حال انجام وظایف در امور روزمره مورد مصاحبه قرار گرفتند و در عین حال افکار، احساسات و نظرات خود را به‌صورت کلامی در مورد تجربه تعامل خود بیان نمودند. مصاحبه به‌صورت فردی و به‌صورت آنلاین یا در مکان مشخصی انجام شد. چهار وبگاه‌ کتابخانه‌ای بزرگ کشور‌ (سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران؛ سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی؛ کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی؛ و کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران) برای انجام وظایف انتخاب شدند. جامعه پژوهش، کاربران با آسیب بینایی بود که با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند به تعداد 33 نفر انتخاب شدند. تحلیل صحبت‌های کاربران بر اساس تحلیل محتوای کیفی انجام شد و از نرم‌افزار «مکس کیودی‌ای» استفاده شد و در 90 کد نهایی و 3 مقوله کلی و 8 زیرمقوله جای‌گذاری شد. این کدها در حین بررسی رونوشت‌ها به‌طور مداوم گسترش و بازنگری ‌شدند. یک محقق دیگر در تحلیل محتوا شرکت کرد و رونوشت‌ها و مقوله‌های مستخرج را بررسی کرده و داده‌ها چندین ‌بار مورد ارزیابی قرار گرفتند.بهترین ویژگی‌های وبگاه‌ها از دید کاربران عبارت بودند از: استاندارد و دسترس‌پذیر بودن عناصر موجود در صفحات، محتوای ارزشمند و صداقت در معرفی و ارائه محتوا، بخش‌بندی و هدینگ‌بندی منطقی و سازماندهی مناسب عناصر صفحه، اختصاص تگ alt برای گرافیک‌ها، سازماندهی مطلوب نتایج جست‌وجو و ... . بدترین ویژگی‌های وبگاه‌ها عبارت بودند از: کُدهای امنیتی (کپچاها) تصویری و نامعلوم؛ عدم تصحیح خودکار غلط‌های املایی کلیدواژه‌ها؛ مشکلات گفت‌وگوهای اینترنتی و نامعلوم بودن ارسال و دریافت پیام، محتوای پویا، و دینامیک؛ تنظیم نبودن عناصر موجود در صفحه با صفحه کلید، برچسب نداشتن گرافیک‌ها و عناصر ورودی کاربر، و طراحی غیراصولی صفحات و ... .تصحیح خودکار، دستیارهای صوتی هوشمند، خوشه‌بندی نتایج، فیلتر هوشمند، پرسش و پاسخ هوشمند، پردازش متن و تصویر/ توصیف تصاویر، خلاصه‌سازی متن، جست‌وجوی معنایی و به ‌زبان طبیعی و شخصی‌سازی رابط کاربری از راهکارهای ارتقای کاربردپذیری وبگاه‌های کتابخانه‌ای است.

improving usability of library websites for visually impaired users by using artificial intelligence capabilities

the purpose of this research is to deal with some artificial intelligence solutions to help improving the usability of library websites for visually impaired users.the current research is a qualitative one conducted with interview and think aloud protocol. in this research, through interview with visually impaired users, the best and worst features of library websites were questioned. users were observed while using a library website and performing daily tasks while verbally expressing their thoughts, feelings, and opinions about their interaction experience. the interview was conducted individually and online or at a specific location. four large library websites of the country (the national library and archives of iran; organization of libraries, museums and documents center of astan quds razavi; library, museum and document center of islamic consultative assembly, and the central library and document center of tehran university) were selected to perform the tasks. the research community was visually impaired users who were selected using the targeted sampling method in the number of 33 people. the analysis of the users’ conversations was done based on qualitative content analysis, and the maxqda software was used and placed in 90 final codes and 3 general categories and 8 subcategories. these codes were continuously expanded and revised while reviewing the transcripts. another researcher participated in the content analysis and reviewed the transcripts and extracted categories, and the data were evaluated several times.the best features of the websites from the users’ point of view were: standard and accessibility of the elements on the pages, valuable content and honesty in introducing and presenting the content, logical segmentation and headings and proper organization of page elements, allocation of alt tag for graphics, optimal organization of results search, etc. the worst features of the websites were: image and unknown security codes (captchas), lack of automatic correction of keywords spelling mistakes, problems of online conversations and unknown sending and receiving messages, dynamic content, lack of adjustment of elements on the page with the keyboard, not having labels for graphics and user input elements, and non-principled page design, etc.automatic correction, intelligent voice assistants, result clustering, intelligent filtering, intelligent question and answer, text and image processing/ image description, text summarization, semantic search and natural language and user interface personalization are some of the ways to improve the usability of library websites.