طراحی هستی‏ نگاری‏ کودکان ‏و ‏نوجوانان به ‏عنوان ابزار بازنمون دانش با تکیه بر روش مهندسی مجدد

هدف این پژوهش شناسایی و ترسیم روابط موجود میان مفاهیم حوزه کودکان و نوجوانان و طراحی هستی‏نگاری این حوزه‏ با استفاده از ابزارهای بازنمون دانش است. در این پژوهش طراحی مفهومی هستی‏نگاری با استفاده از روش مث‏آنتولوژی صورت پذیرفته و بر اساس مراحل این روش‏ ساختار تاکسونومی آن از رده‏بندی دهدهی دیویی اقتباس و برای استخراج فرهنگ واژه‏ها، مدخل‏های «اصطلاحنامه‌ اصکا (اصطلاحنامه‌ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان)» و «سرعنوان‏های موضوعی کودکان» استفاده شده است. به‏منظور مهندسی مجدد اصطلاحنامه و سرعنوان‏های ‏موضوعی و تبدیل آنها به هستی‏نگاری، استاندارد ایزو 25964 به کار رفت. همه مفاهیم «اصطلاحنامه» و «سرعنوان‏های موضوعی» به‏عنوان کلاس‏های هستی‏نگاری و اصطلاحات اصطلاحنامه به‏عنوان برچسب کلاس‏ها در نظر گرفته شد. تعاریف، یادداشت‏های دامنه، و دیگر یادداشت‏ها و اطلاعات به توضیحات تبدیل شد. روابط سلسله‏مراتبی به‏عنوان روابط سلسله‏مراتبی عام در هستی‏نگاری در نظر گرفته و از طریق اصل زیرکلاسی نمایش داده شدند. روابط وابسته که نشان‏دهنده روابط غیرسلسله‏مراتبی است، توسط پژوهشگر به‏صورت دقیق به روابط ‏معنایی بین دو مفهوم هستی‏نگاری تعیین گردید. ابزار به‏کاررفته براى رسمی‏سازی، استخراج ساختار مفهومی و رمزگذاری و ساخت هستی‏نگاری، نرم‏افزار «پروتژه» ویرایش 5.5.0  است. طی فرایند ساخت این هستی‏نگاری، خروجی‏های نرم‏افزار مورد ارزیابی متخصصان حوزه قرار گرفت. نتایج نشان می‏دهد که هستی‏نگاری کودکان و نوجوانان در سیزده کلاس اصلی تشکیل‏ شده و در آن چهار نوع ویژگی تفسیری به‏ کا‏ر رفته است. این هستی‏نگاری شامل 44 نوع ویژگی شیء و 20 نوع ویژگی داده و 305 نمونه است. روایی صوری و محتوایی ساختار مفهومی این هستی‏نگاری را متخصصان حوزه‌ کودکان و نوجوانان با استفاده از فن «دلفی» تایید کردند. در مرحله‌ ارزیابی هستی‏نگاری برای رد یا تایید صحت کار و اعتبار هستی‏نگاری، ضریب کاپای فلیس به‏ کار رفت و از آنجا که در پنج مولفه پژوهش ضریب کاپای فلیس عددی نزدیک به یک به ‏دست آمد، این موضوع بیانگر توافق بیشتر میان ارزیابان و نشان‏دهنده‌ این است که هستی‏نگاری از پایایی مطلوبی برخوردار است. با توجه به یافته‏های پژوهش می‏توان بیان کرد که اصطلاحنامه و سرعنوان‏های موضوعی کودکان از ابزارهای مناسب جهت گردآوری مفاهیم و اصطلاحات هستی‏نگاری است. همچنین هستی‏نگاری کودکان و نوجوانان می‏تواند به‏عنوان یکی از ابزارهای مفید و کارآمد بازنمون دانش در این حوزه باشد. این ابزار ضروری می‏تواند مبنایی برای گسترش و توسعه‌ اصطلاحات و مفاهیم آتی این حوزه باشد و با به‏کارگیری این هستی‏نگاری در نظام‏های دانش‏بنیان می‏توان به بهبود نظام‏های بازیابی، فرایندهای خودکار استدلال، طراحی نظام‏های هوشمند و مهندسی دانش در حوزه کودکان و نوجوانان یاری رساند.

ontography design for children and young adults as a knowledge representation tool: relying on re-engineering methodology

the aim of the current research is to identify and draw the existing relationships between the concepts in the field of children and young adults and the design of the ontology using knowledge representation tools. in this research, the conceptual design of the ontology was done using the methontology method, and based on the steps of this methodology its taxonomy structure was adapted from dewey’s decimal classification, and to extract the dictionary of words the entries of the aska thesaurus (thesaurus of kanoon-e parvaresh-e fekri koodakan va nojavanan) and children’s subject headings have been used.  iso 25964 standard was used in order to re-engineer the thesaurus and subject headings and turn them into the ontology. all thesaurus concepts and subject headings were considered as ontology classes and thesaurus terms as class labels. definitions, domain notes, and other notes and information became descriptions. hierarchical relations were considered as general hierarchical relations in ontology and were represented by subclass principle. dependent relationships that indicate non-hierarchical relationships were defined by the researcher as semantic relationships between two concepts of ontology. the tool used for formalization, extracting the conceptual structure and coding and creating the ontology is protégé software version 5.5.0. during the process of creating this ontology, the software outputs were evaluated by experts in the field. after identifying the basic concepts and the relationships between them, a conceptual structure was presented based on the findings of the previous two stages with an ontological approach. the results show that the ontology of children and young adults in thirteen main classes is formed and four types of annotation properties are used in it. this ontology includes 44 types of object properties and 20 types of data properties and 305 examples. the formal and content validity of the conceptual structure of this ontology was confirmed by experts in the field of children and adolescents using the delphi technique. in the ontology evaluation stage, in order to reject or confirm the authenticity of the work and the validity of the ontology, felice’s kappa coefficient was used, and because in the five components of the research, felice’s kappa coefficient was almost a number close to 1, this indicates a greater agreement between the evaluators and shows that the ontology has good reliability. according to the findings of the research, it can be stated that children’s thesaurus and subject headings are suitable tools for collecting ontological concepts and terms. also, the ontology of children and young adults can be one of the useful and efficient tools of knowledge representation in this field. this essential tool can be a basis for the expansion and development of future terms and concepts of this field, and by using this ontology in knowledge-based systems, it is possible to improve retrieval systems, automatic reasoning processes, designing intelligent systems and knowledge engineering in the field of children and young adults.