مجاورت و همکاری علمی کاربرد مدل جاذبه در شناسایی تاثیر ابعاد مجاورت بر همکاری علمی بین المللی

کشورها در ابعاد فیزیکی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، و علمی مجاور یا مخالف هم هستند. مجاورت یا فاصله بین کشورها از حیث ابعاد شش‌گانه مذکور می‌توان زمینه‌ساز یا مانع همکاری علمی قوی بین آن‌ها شود. اهداف پژوهش حاضر در درجه اول شناسایی ابعادی است که شدت همکاری‌های علمی بین‌المللی را بهتر تبیین می‌کنند و در درجه دوم، بررسی نوسانات شدت تاثیر هر بعد در خلال زمان است. در راستای اهداف پژوهش و بر مبنای تلفیق ادبیات مجاورت با چارچوب فاصله «کَیج»، عوامل تعیین‌کننده همکاری علمی بین‌المللی استخراج شدند. جامعه آماری پژوهش عبارت بود از 167 کشور مستقل در فاصله سال‌های 2002 و 2017. در این پژوهش، شبکه روابط هم‌نویسندگی بین کشورها به‌عنوان شاخص همکاری علمی بین‌المللی محسوب می‌شود که داده‌های آن از پایگاه «وب‌آو‌ساینس» گردآوری شد. همچنین، داده‌های ابعاد مجاورت از پایگاه‌های داده گوناگون (سازمان ملل، مرکز تجارت بین‌المللی و غیره) جمع‌آوری شد. پژوهش حاضر دارای ماهیت تبیینی و مبتنی ‌بر تحلیل داده‌های ثانویه با رویکرد کمّی (مدل جاذبه) است. برآورد اثرات مدل با استفاده از بسته fixest در نرم‌افزار r انجام شد. کاربرد مدل جاذبه نشان داد که شدت همکاری‌های علمی بین‌المللی رابطه مستقیم با مجاورت و رابطه معکوس با فاصله بین کشورها در ابعاد مختلف دارد. یافته‌های حاصل از مقایسه قدرت تبیین ابعاد شش‌گانه مجاورت حاکی از قدرت تبیین بالای بعد مجاورت اجتماعی نسبت به سایر ابعاد بود. با وجود این، یافته‌های بهبود مدل نشان داد که حضور همزمان ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مجاورت نیز قدرت تبیینی نزدیک به قدرت تبیین بعد مجاورت اجتماعی دارند. بررسی نوسانات شدت تاثیر ابعاد مجاورت بر همکاری‌های علمی بین‌المللی در طول زمان نشان‌دهنده افزایش معنادار تاثیر مجاورت در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و علمی، زبان مشترک در بعد فرهنگی و همکاری‌های درون‌منطقه‌ای و همکاری بین کشورهای همسایه در بعد فیزیکی است. این در حالی است که تاثیر فاصله جغرافیایی در بعد فیزیکی، روابط استعماری در بعد سیاسی و اشتراکات دینی و قومی در بعد فرهنگی کاهش معناداری یافته است. تنها در بعد سیاسی مجاورت است که تاثیر اکثر عوامل مقطعی (مانند تفاوت بین طرفین همکاری از حیث درجه تحقق حکومت لیبرال دموکراسی، فاصله از حیث میزان کارایی حکومت‌های طرفین همکاری و اعمال تحریم علیه طرف مقابل) و گاهی ثابت است (مانند عضویت طرفین همکاری در پیمان‌های بین‌المللی مشترک).

proximity and scientific collaboration: application of gravity model in identifying the effect of proximity dimensions on international scientific collaboration

countries are adjacent or opposite in physical, political, economic, social, cultural, and scientific dimensions. proximity or distance among countries in terms of the above dimensions can cause or prevent strong inter-country scientific collaboration. the objectives of this research are primarily to identify the dimensions that better explain the intensity of international scientific collaboration, and secondly, to investigate the fluctuations in the intensity of the influence of each dimension over time. to achieve the above-mentioned aims, and based on the integration of proximity literature with the cage distance framework, the determining factors of international scientific collaboration were extracted. the population of the research consisted of 167 independent countries in the period of 2002-2017. in this research, the network of co-author relations between countries is considered as an indicator of international scientific collaboration, whose data was collected from the web of science database. also, data on proximity dimensions were collected from various databases (united nations, international trade center, etc.). this research has an explanatory nature and is based on the analysis of secondary data with a quantitative approach (a gravity model). model effects were estimated using r package fixest. the application of this model showed that the intensity of international scientific collaboration has a positive relationship with proximity and a negative relationship with the distance between countries in different dimensions. the findings obtained from the comparison of the explanatory power of the proximity dimensions indicated the high explanatory power of social proximity. nevertheless, the findings of the model improvement showed that the simultaneous presence of political, economic, and social dimensions also have an explanatory power close to that of the social proximity. examining the fluctuations in the influence of proximity dimensions over time showed a significant increase in the influence of proximity in economic, social, and scientific dimensions, a common language in the cultural dimension, intra-regional collaboration, and collaboration between neighboring countries in the physical dimension. meanwhile, the influence of geographical distance in the physical dimension, colonial relations in the political dimension, and religious and ethnic commonalities in the cultural dimension have decreased significantly. it is only in the political dimension that the effect of most factors is partial (such as the difference in terms of the degree of realization of the liberal democratic government or the efficiency of the government, and the imposition of sanctions against the other party) and sometimes is fixed (such as common membership in international agreements).