پژوهش‌های حیطه ربط در ایران: مرور نظام‌مند

ربط از جمله مفاهیمی است که به‌ تایید بسیاری از محققان نقشی اساسی و مهم در بازیابی اطلاعات دارد. این نقش در ایران نیز طی سال‌های گذشته مورد توجه قرار گرفته و مطالعات متنوعی پیرامون آن به عمل آمده است. با وجود این، دید روشنی در مورد مطالعات ربط در ایران وجود ندارد. پژوهش حاضر با هدف مرور نظام‌مند پژوهش‌های حیطه ربط در ایران صورت گرفته است. به‌منظور دستیابی به منابع، پس از تعیین پرسش و معیارهای ورود و خروج منابع، پایگاه‌های اطلاعاتی هدف با استفاده از کلیدواژه‌های مرتبط با این حوزه جست‌وجو شد و پس از آن، 108 منبع شناسایی و وارد مطالعه گردید. برای استخراج داده‌ها، ابتدا فرم استخراج داده‌ها در نرم‌افزار »اکسل « به‌صورت دستی طراحی شد و داده‌های استخراج‌شده با استفاده از این نرم‌افزار آنالیز و نمودارهای مربوطه رسم شد. بررسی منابع حوزه ربط در ایران نشان‌ داد که می‌توان مطالعات در این حوزه را در 6 گروه شامل مانعیت، جامعیت، جامعیت و مانعیت، بازخورد ربط، قضاوت ربط، و منابع مروری دسته‌بندی کرد. این پژوهش نشان داد که اغلب مطالعات حوزه ربط به‌صورت عینی انجام گرفته و محققان این حوزه از بین انواع نظام‌های بازیابی اطلاعات بیشتر به پژوهش در موتورهای جست‌وجو پرداخته‌اند. همچنین، نتایج بررسی‌ها حاکی از آن است که جدیدترین مطالعات در زمینه ربط به حوزه قضاوت ربط تعلق دارد و بازخورد ربط حیطه‌ای است که متخصصان علم اطلاعات و دانش‌شناسی در آن کم‌کار بوده‌اند. در ارتباط با روش تحقیقِ پژوهش‌های حوزه ربط باید گفت که بیشتر آن‌ها کمّی بوده است؛ در صورتی که روش کیفی، به‌ویژه در ربط ذهنی و کاربرمدار که دیدگاه و نظر انسان در مرکز توجه قرار دارد، می‌تواند بسیار کارآمد باشد.

Research on relevance: A systematic review

Relevance is one of the concepts that many researchers consider it fundamental in information retrieval. Recently, relevance has also been given attention in Iran about which multiple studies have been conducted. However, there is no clear understanding of relevancerelated studies in Iran. Therefore, the current research aimed at exploring related research through a systematic review. To find the publications, questions and inclusion/exclusion criteria were initially determined. Several databases were searched using related keywords. Finally, 108 publications were selected. The software Excel was used to extract and analyze the data gathered. Publications in the field of relevance could be classified into 6 groups including recall, precision, recall and precision, relevance feedback, relevance judgment, and review resources. The results showed that most of the studies are conducted in an objective way and the researchers considered search engines more than other information retrieval systems. Moreover, the results also indicate that the recent studies are related to relevance judgment and experts in Knowledge and Information Science have been unwilling to do research on relevance feedback. While the quantitative methodology is used more frequently, the qualitative approach could also be very effective, especially in the subjective relevance and userfriendly context.