ارائه الگوی پیشنهادی برای سیاست های تسهیلگر علم آزاد در ایران

علم آزاد بستر و سازو‌کاری است که علم یا دستاوردهای علمی از ابتدا تا انتها به‌صورت شفاف مدیریت شوند و در دسترس همه اقشار جامعه قرار گیرند. این مفهوم مولفه بسیاری از داده پژوهشی آزاد، ارتباطات علمی آزاد، و دسترسی آزاد را پوشش می‌دهد و با توجه به اهمیت آن، کشورهای متعددی بر اساس ظرفیت‌های خود سیاست‌هایی را اتخاذ کرده‌اند تا بستری مناسب برای آزاد بودن علم فراهم شود. از این ‌رو، هدف این پژوهش ارائه الگویی برای سیاست‌های تسهیلگر علم آزاد در ایران است که با رویکردی کیفی و بر اساس گروه‌های کانونی متشکل از پژوهشگران و متخصصان مرتبط با علم آزاد انجام شد. یافته‌ها نشان داد که با توجه به شرایط و زیست‌بوم کشور شایسته است سیاست‌های تسهیلگر علم آزاد حول پنج مقوله اصلی شناسایی ماهیت علم، رفع موانع، تفکیک حیطه (مولفه‌)های علم آزاد‌، انگیزه‌بخشی، و تفکیک سطوح اجرای علم آزاد تدوین شوند. سپس، الگوی پیشنهادی این سیاست‌ها بر پایه مدل تحلیلی استپ(وی) با توجه به شش ساحتِ محیطی، فناوری، اجتماعی (فرهنگی)، اقتصادی، سیاسی (حقوقی)، و ارزش به همراه توصیه‌های سیاستی ارائه شد. توجه به همگانی‌‌شدن علم و برقراری تسهیلاتی که بتواند در تمامی چرخه علم بستر شفافیت و آزاد بودن را تامین کند، بسیار اهمیت دارد و شایسته است این مهم در سیاست‌های علم، فناوری، و نوآوری منعکس شود تا بتواند زیست‌بوم علم، فناوری، و نوآوری در ایران را به‌درستی هدایت نماید.

Providing a Model for Open Science Facilitator Policies in Iran

Open science is the platform for the science or scientific outputs that need to be managed transparently from the beginning to the end and be accessible to the society. This concept covers many components incluing open research data, open scholarly communication, and open access. Furthermore, several policies have been issued to provide a proper platform for open science in countries due to the importance and upon their capacities. Thus, the purpose of this study is to provide a model for open science facilitator policies in Iran, conducted with a qualitative approach based on focus groups of researchers and experts in open science. The findings demonstrated that concerning the current country rsquo;s environment, open science policies have to consider five main categories at this stage namely identifying the nature of science, removing barriers, motivating, separating open science according to the components, and performance level. Afterward, the proposed model of the policies based on the STEEP (V) analytical model with six environmental, technological, social, economic, political, and value aspects was presented along with related policy recommendations. Considering openness and providing facilitators for the science ecosystem is essential and this should be reflected in science, technology, and innovation policies.