مطالعه‎ای در باب گرایش‎های اخلاقی متخصصان علم اطلاعات در موقعیت‎های دشوار

در مطالعات اخلاق حرفه ای در علم اطلاعات، تمرکز همواره روی تعاملات متخصص با کاربر بوده و تعاملات بین خود متخصصان و روابط آن‌ها با همکاران فرادست و فرودست چندان مد نظر نبوده است. همچنین، استانداردها و آیین‌نامه ها همیشه قاعده گرا بوده و پژوهش ها نیز عموماً به بررسی و ارزیابی گروهی از قواعد اخلاقی بین متخصصان پرداخته و در اکثر اوقات نحوه کنش و تعامل در تنگناها و دوراهی ها و موقعیت های دشوار بررسی نشده است، حال آن که جهت گیری های اخلاقی دقیقاً خود را در موقعیت های دشوار نشان می دهند. در این پژوهش سعی شده گرایش های خودآیینی و دگرآیینی اخلاقی (کانتی، رالزی، سندِلی و مک اینتایری) متخصصان علم اطلاعات بررسی شود تا ضمن ترسیم چشم انداز تحول حرفه ای، بازاندیشی و درخودنگری را برانگیزد. بدین‌منظور، 406 نفر از کارکنان متخصص شاغل در نهاد کتابخانه های عمومی به تصادف انتخاب شد و موقعیت های دشوار اخلاقی توسط آن‌ها خوانده و تکمیل گردید. نتایج نشان داد که متخصصان، گرایش های اخلاقی دگرآیین دارند و دگرآیینی آن‌ها بیشتر از نوع رالزی است. همچنین، با افزایش سن، گرایش های دگرآیین کاهش می یابد و این مطابق با پیش بینی »کلبرگ « در مراحل رشد اخلاقی است. همچنین، دو عامل دگرآیینی »رالزی « و خودآیینی »مک اینتایری « در شکل گیری گرایش اخلاقی متخصصان نقش عمده داشتند. دگرآیینی »رالزی « تبعیت سفت وسخت و صوری از قواعد بیرونی (عرفی، کشوری، دینی، سازمانی و هر قاعده ای بیرون از فطرت اخلاقی خود انسان) را می رساند و با وجود آن، تامل اخلاقی و عمل بر اساس حس اخلاق درونی با قبول مسئولیت فردی چیزی حاشیه ایخواهد بود. وجود این نگرش غالب می‌تواند نگرانی هایی را درباره پذیرش نامتاملانه قواعد تحمیلی، پذیرش الگوهای نئولیبرال غالب در تولید و توزیع ثروت (از جمله اطلاعات)، و قرار گرفتن در چارچوب های بسته و پذیرش منفعل الگوها و چارچوب های بیرونی را ایجاد کند.

Studying Moral Tendencies of Information Professionals by Problematic Ethical Dilemmas

Professional ethics studies in information science usually concentrate on users and dominantly forget ethical relationships of colleagues, superiors and subordinates in organizational hierarchy. Besides, ethical standards or guidelines and also researches on professional ethics in information science always adhere general principles rather than close focus on ethical dilemmas, whereas moral details become apparent in ethical dilemmas. In this research I tried to investigate moral autonomy and heteronomy (Kantian, Rawlsian, Sandelian, and McIntyrian autonomy and heteronomy) of information professionals, working in Iran Public Libraries Foundation (IPLF) as a trial to provide an approach to professional selfreflection and evaluation. For this reason, 406 number of mentioned professionals (n=406) were chosen randomly from 704 selective reading advisors (p=704) of IPLF for responding ethical dilemmas. Findings showed that heteronomous tendency is dominant among professionals and their heteronomy is prominently Rawlsian. Also, their heteronomous tendencies reduce by increase in their age and this is a proof to the Kohlberg rsquo;s stages of moral development. Moreover, results of structural equation modeling suggested that Rawlsian heteronomy and McIntyrian autonomy are prominent in the formation of professional rsquo;s moral tendency but Rawlsian heteronomy is obviously powerful than McIntyrian autonomy. Rawlsian heteronomy denotes stiff and formal adherence of external rules (religious, national, conventional, organizational and so on) and in this stance, ethical reflection and act on the basis of internal moral sense with responsible acceptance of its ramifications goes away as a marginal stance.