کاربردپذیری اصطلاحات غیرموضوعی مورد استفاده در نمایه‌سازی منابع علوم اسلامی در فرایند بازیابی اطلاعات

هدف از پژوهش حاضر تبیین کاربردپذیری اصطلاحات غیرموضوعی (عمومی) مورد استفاده در نمایه سازی منابع علوم اسلامی در فرایند بازیابی اطلاعات است. جامعه پژوهش را که با روش پیمایشی-تحلیلی انجام شد، کاربران نهایی »پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی « طراحی شده توسط »پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی « تشکیل می دادند. در میان این جامعه، 50 نفر از پژوهشگران بر پایه نمونه گیری در دسترس از نوع هدفمند، که با »پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی « آشنایی مناسبی داشتند و از آن استفاده می کردند، انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش، سه پرسشنامه طراحی شده توسط پژوهشگران بود. این پرسشنامه ها عبارت بودند از: پرسشنامه مربوط به میزان تجربه کاربران نهایی در استفاده از پایگاه مورد بررسی، پرسشنامه تشریحی جهت دریافت بازخورد کاربران نهایی نسبت به فرایند بازیابی، و پرسشنامه ای با پرسش های بسته برای ارزیابی نتایج جست وجو که روایی آن ها توسط متخصصان ذخیره و بازیابی اطلاعات، و پایایی آن ها بر اساس آزمون آلفای »کرونباخ « مورد تایید قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از شاخص های آمار استنباطی جهت آزمون فرضیه های پژوهش استفاده شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که استفاده از اصطلاحات غیرموضوعی (عمومی) برای بسط جست وجو در »پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی « نتایج مطلوبی در بر داشته است. با وجود این، به گسترش اصطلاحات غیرموضوعی بر اساس نظرات و پیشنهادات کاربران نهایی عضو جامعه پژوهش نیاز هست. همچنین، همخوان با پاسخ کاربران به پرسش ها، بین اصطلاحات غیرموضوعی برگزیده و ناگزیده، روابط هم ارز مناسبی برقرار شده است. نتایج حاصل از این پژوهش بیان می دارد که توجه به کاربردپذیری اصطلاحات غیرموضوعی در فرایند بازیابی اطلاعات، نیز برقراری روابط هم ارز بین آن ها، افزون بر بهره گیری از اصطلاحات موضوعی (تخصصی)، می تواند نتایج مطلوب و مرتبطی را در زمان بازیابی اطلاعات به همراه داشته باشد.

Study on Usability of Non-topical Terms Used in Indexing of Islamic Sciences Resources in Information Retrieval

The present research aimed to find out the usability of nontopical terms used in indexing of Islamic sciences resources in information retrieval process. The research population carried out with analytical survey method, was the users of the Islamic Sciences Information Management Database designed by Institute of Islamic Information and Document Management. A sample of 50 researchers familiar with the Islamic Sciences Information Management Database were selected by purposive convenience sampling method. Data gathering tools used in this study were three questionnaires developed by the researchers. The first questionnaire evaluated the end users rsquo; experience of the database, the second one was an openended questionnaire to get feedback from users about the retrieval process and the third one was a closeended questionnaire related to the research hypotheses. The questionnaires validity was determined by information retrieval and storage specialists, and their reliability was confirmed by Cronbach rsquo;s alpha test. Inferential statistics was applied to test the research hypotheses. Research findings indicate that using nontopical terms for expanding search query in Islamic Sciences Information Management Database led to desirable results. However, developing nontopical terms based on suggestions from end users is necessary. Findings also showed that there was a proper equivalence relationship among nontopical terms. Findings of present research indicated that paying attention to nontopical terms and using equivalence relationship between them along with applying topical terms can lead to relevant and desired results in information search and retrieval.