ارزش‌آفرینی مشترک میان ذی‌نفعان (کاربران، کتابداران و طراحان) نرم‌افزارهای کتابخانه دیجیتال در ایران

نظام‌های اطلاعاتی (مانند پایگاه‌های اطلاعاتی و نظام‌های کتابخانه‌ای) با ذینفعان گوناگونی در ارتباط‌ هستند و میان این ذینفعان شکافِ شناختی وجود دارد. به بیان دیگر، بررسی دیدگاه ذینفعان در قلمرو نظام‌های اطلاعاتی و این‌که چگونه می‌اندیشند و چه ارزش‌هایی را در استفاده از این نظام‌ها دارند، اهمیت پیدا می‌کند. بهره‌مندی از دانش همه افرادی که ذینفع یک محصول هستند، می‌تواند به بهبود محصول‌ و ارائه خدمات نوآورانه و ارزش‌آفرین برای همه آن‌ها منجر گردد. این امر با واکاوی ساختارِ دانشی ذینفعان و کشف ارزش‌های مورد نظر آن‌ها در استفاده از یک محصول یا خدمت قابل دستیابی است. هدف این پژوهش، بررسی ساختارِ شناختی گروه‌های سه‌گانه ذینفع نرم‌افزار‌های کتابخانه دیجیتال ایران (کاربران، کتابداران و طراحان) بر پایه نظریه وسیلههدف و ترسیم نقشه شناختی آن‌ها در استفاده از این نرم‌افزار‌هاست. پژوهش حاضر تلاش دارد بازنمونی از مدل‌های ذهنی ذینفعان نرم‌افزار‌های کتابخانه‌های دیجیتال را ترسیم کند. این بازنمون، با ترسیم نقشه سلسله‌مراتبی ارزش (نقشه شناختی اجماعی) آن‌ها امکان‌پذیر است و به ارزش‌آفرینی مشترک از طریق شناخت نیازها و انتظارهای ذینفعان از این نظام‌های اطلاعاتی منجر می‌شود. این پژوهش از نظر نوع، کاربردی و از نظر رویکرد، شناختی است که با شیوه پیمایشی و رویکرد ترکیبی در گردآوری داده‌ها انجام شد. جامعه پژوهش حاضر شامل دو گروه نرم‌افزارهای کتابخانه‌های دیجیتال در ایران (آذرخش، پاپیروس و ثنا) و ذینفعان این نرم‌افزارها (16 کاربر، 21 کتابدار و 5 طراح) بودند. گردآوری داده‌ها با مصاحبه (تکنیک‌ نردبان‌سازی) و تحلیل محتوای آن‌ها با روش کیفی جهت‌دار (با استفاده از نرم‌افزار maxqda انجام شد. با ترسیم نقشه سلسله‌مراتبی ارزش (نقشه شناختی) ذینفعان مشخص شد. سه ارزش نهایی: »دسترسی سریع به منابع اطلاعاتی «، »کشف (بازیابی) منابع اطلاعاتی مورد نظر « و »اشاعه و به ‌اشتراک‌گذاری اطلاعات و دانش « و همچنین، ارزش ابزاری »کسب اطلاعات بیشتر درباره منبع اطلاعاتی «، پیامدهای کارکردی »پرهیز از اتلاف وقت در جست‌وجو « و »بالابردن دقت در جست‌وجو « و پیامدهای روانیاجتماعی »احساس راحتی در استفاده از نظام « و »ابهام‌زدایی از نیاز اطلاعاتی « بیش از همه مورد توجه ذینفعان قرار دارند. طراحان نرم‌افزارهای کتابخانه دیجیتال لازم است ارزش‌ها، پیامدها و ویژگی‌های مهم ذینفعان را برای طراحی این نرم‌افزارها مورد توجه قرار دهند تا بتوانند نیازهای اساسی و انتظارهای بنیادین ذینفعان این نظام‌ها را برآورده سازند.

Value Co-creation Among Digital Libraries’ Software Beneficiaries (Users, Librarians & Designers) of Iran

Information systems (such as databases and library software) are associated with various beneficiaries. In other words, it should be verified that how beneficiaries in the field of information systems think and what values experienced in the use of this systems. It is important to exploit the knowledge of all the beneficiaries (customers) of a product or service to promote the product and innovative service delivery, and finally, leads to value creation for all parties. This can be achieved by analyzing the knowledge (cognitive) structure of beneficiaries rsquo; through exploring their ideas, preferences, beliefs and values during the use of a product or service. Purpose of this research is to investigate cognitive structure of triple groups of beneficiaries of Digital Libraries rsquo; (DLs) software in Iran (users, libraries and designers) based on Meansend Chain and sketch up their cognitive map using these systems. The cognitive structure can be identified through analyzing the mental models of beneficiaries and sketching their Hierarchical Value Map (or cognitive structure) which leads in value cocreation through identification of their needs and expectation of using these systems. This study is an applied research with cognitive approach using survey method and mixed method for data gathering. Research population included two groups of 1) DLs rsquo; software in Iran (Azarakhsh, Papyrus, and Sana), and 2) their beneficiaries (16 users, 21 librarians 5 designers). Data gathering performed with interview (using Laddering Techniques) and directed content analysis (using MaxQDA software). Drawing Hierarchical Value Map (HVM) or cognitive map of beneficiaries figures three end values such as 1) ldquo;quick access to information resources rdquo;, 2) ldquo;exploring (retrieving) needed information resources rdquo;, and 3) ldquo;dissemination and sharing of information and knowledge rdquo; and mean value of ldquo;finding more information about information resources rdquo;, functional consequences such as ldquo;avoid wasting of time in searching rdquo; and ldquo;promoting searching precision rdquo;, and cognitivesociological consequences such as ldquo;feeling comfort in using system rdquo; and ldquo;disambiguation of information needs rdquo;. Designers of DLs rsquo; software should consider important values, consequences and attributes for their designing to meet essential needs and fundamental expectations from these systems.