مدل کسب‌وکار فراهم‌آوری منابع اطلاعاتی دیجیتال: موردکاوی طرح‌های ملی پایان‌نامه‌ها و رساله‌های الکترونیکی

طرح‌های ملی پایان‌نامه‌ها و رساله‌های الکترونیکی (پارسا) از کارآمدترین کانال‌ها برای افزایش مشاهده‌پذیری پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها (پارس) به شمار می‌آیند. برای راه‌اندازی و نگهداری چنین طرح‌هایی در سطح ملی نیاز به مدل کسب‌وکار موثری است که بتواند زیست‌پذیری آنها را تضمین کند. با این حال، هستی‌شناسی‌ها و چارچوب‌های مدل کسب‌وکار کنونی کلی هستند و با بافت طرح‌های پارسا هم‌خوانی ندارند. هدف این مقاله شناسایی اجزای کلیدی مدل کسب‌وکار طرح‌های پارسا در سطح ملی است. رویکرد این پژوهش کیفی است و برای گردآوری داده‌ها از ابزار مصاحبۀ ساخت‌نیافته و پروتکلی از پیش تنظیم‌شده برای انجام مصاحبه‌ها بهره‌برداری شده است. با 10 نفر از مدیران پایگاه‌های ملی پارسا از کشورهای گوناگون مصاحبه، متن مصاحبه‌ها پیاده‌سازی، و سرانجام در نرم‌افزار »مَکس کیو. دی. ای. « تجزیه و تحلیل شد. برای تجزیه و تحلیل داده از رویکرد »مایلز «، »هابرمن «، و »سالدانا « پیروی شده است که آمیزه‌ای از روش »گرانند تئوری « و قوم‌نگاری است. مدل کسب‌وکار فراهم‌آوری منابع اطلاعاتی دیجیتال و به ویژه طرح‌های ملی پارسا در سطح هستی‌شناسی دربردارندۀ هشت جزء کلیدی است: کاربران نهایی، مسائل مالی، حاکمیت، تامین‌کنندگانِ محتوا، محتوا، خدمات، فناوری، و همکاری. هریک از این اجزا خود مولفه‌های گوناگونی را پوشش می‌دهند و روی‌هم‌رفته باید 46 مولفۀ کلیدی را در مدیریت طرح‌های ملی پارسا در نظر داشت. جنبۀ کسب‌وکاری طرح‌های پارسا در نوشته‌های کنونی به شکل موثری در کانون توجه نبوده است. این مقاله از نخستین پژوهش‌هایی است که طرح‌های ملی پارسا را از دیدگاه کسب‌وکاری بررسی می‌کند و می‌کوشد تا کسب‌وکار این طرح‌ها را به شکل فراگیر در سطح هستی‌شناسی بررسی کند. از آنجا که طرح‌های ملی پارسا به دنبال گردآوری، سازماندهی، و اشاعۀ پارسا هستند زیست‌پذیری آنها بسیار مهم است. پیشنهاد ابعاد و اجزای مدل کسب‌وکار این طرح‌ها به مدیران و سیاستگذاران اجازه می‌دهد تا به طرح و سازماندهی نیازهای کسب‌وکاری خود بپردازند و از زیست‌پذیری این پایگاه‌ها مطمئن شوند.

A Business Model for Providing Digital Information Resources: Case Study of National Electronic Theses and Dissertations Programs

Electronic Theses and Dissertations (ETDs) programs often encounter obstacles of technical, legal, financial and business nature. To develop a multifaceted view of ETD programs, the concept of Business model (BM) can be used. BM helps to grasp a detailed understanding of business feasibility and viability, which entails a broad spectrum of key factors and features the business. The existing BM ontologies and frameworks however are often generic and do not match the specific context of ETDs programs. The purpose of this paper is to fill the gap and identify and empirically evaluate a BM ontology that corresponds to the peculiarities of the ETDs context. In this study a multimethod approach is chosen. First, by means of a systematic literature review, different ontologies and frameworks in the literature were reviewed. The findings were used as an input to conduct a series of interviewing with National ETD (NETD) program rsquo;s managers around the world. Based on the interviews, ETDspecific BM ontology is proposed, which consists of eight key components, including users, financial aspect, governance, content providers, content, services, technology, and cooperation. Businessdriven challenges of ETD programs have not been studies by academic community properly. This research is one the first attempts to study NETD programs through BM perspective and aims to investigate BM of such programs at ontology level. Since NETD programs are collecting, organizing, and making TDs available for their users, their viability is important. Defining of BM's key components of these programs allows their mangers and policymakers to address businessdriven needs and ensure viability and stability of the programs.