تبیین روش‌شناختی و تعیین سهم رشته‌های موضوعی موثر در شکل‌گیری پایان‌نامه‌های حوزه رابط کاربر در ایران

پژوهش حاضر با هدف تعیین سهم رشته های موضوعی موثر در شکل گیری پایان نامه های انجام شده در دانشگاه های ایران در حوزه موضوعی رابط کاربر و همچنین، تبیین موارد روش شناختی پژوهشی آن ها انجام شده است. در این پژوهش از روش تحلیل محتوای کمی با رویکردی توصیفی و ابزار سیاهه وارسی محقق ساخته برای گردآوری داده ها استفاده شده است. یافته ها نشان داد که در بیش از 25 دانشگاه مختلف کشور (اعم از سراسری، پیام نور، غیرانتفاعی و دانشگاه آزاد اسلامی) پایان نامه هایی در حوزه رابط کاربر انجام و به نتیجه رسیده است. همچنین، متخصصان دارای مدرک در 18 رشته موضوعی در شکل گیری، هدایت و ارائه مشاوره های لازم برای انجام پایان نامه های انجام شده در این حوزه نقش داشته اند. با این حال، متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی بیش از نیمی از پایان نامه های این حوزه را در ایران انجام داده و یا هدایت کرده اند. از منظر روش شناختی نیز یافته ها نشان داد که برای انجام پایان نامه های مورد بررسی تنها از معدودی از روش های پژوهش مرسوم در حوزه تعامل انسان با رایانه استفاده شده است. بیش از 40 درصد از این پایان نامه ها نیز با استفاده از روش پیمایشی که از مهم ترین روش های رویکرد کمّی است، انجام شده اند. همچنین، اغلب آن ها کاربردی بوده و از تک ابزار، که اغلب هم پرسشنامه یا سیاهه وارسی بوده، برای گردآوری داده ها بهره برده اند. در بررسی پژوهش های این حوزه، گرایش به استفاده از تعداد نمونه های کم و همچنین روش های نمونه گیری هدفمند در جامعه مورد بررسی مشاهده می شود. به نظر می رسد در حوزه پژوهش های رابط کاربر علاوه بر انجام پژوهش های کاربردی (به ویژه در رابطه با ارزیابی محصولات طراحی شده و ارائه بازخورد به طراحان آن ها)، نیاز است مبانی نظری و اصول موجود در این حوزه با استفاده از رویکردها، روش ها و ابزارهای پژوهشی جدیدتر و عمقی تر نیز مورد بازنگری و بررسی بیشتر قرار گیرند و توسعه حوزه نظری نیز مورد توجه پژوهشگران باشد.