چهار دهه فعالیت علمی ایران از منظر مقالات همایشها، مقالات پراستناد و داغ و مقالات دسترسی آزاد با نگاهی به قانون برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی کشور

هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت تولیدات علمی ایران قبل از انقلاب تا 1395 با تاکید بر مقالات همایش ها، مقالات پراستناد و داغ و مقالات دسترسی آزاد با نگاهی به قانون برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی کشور است. پژوهش حاضر تحلیلی توصیفی است که داده های پژوهش از clarivate analytics (تامسون رویترز سابق) استخراج گردید. برای این منظور در جست وجوی پیشرفته با استفاده از فرمول cu=iran اطلاعات مربوط به ایران تهیه شد. جامعه پژوهش شامل کل مدارک علمی ایران در بازه زمانی 1310 تا 1395 (1931 تا 2016 میلادی) است که پس از بازیابی، داده ها با توجه به واحدهای تحلیل مورد نظر پژوهش (مقالات همایش ها، مقالات پراستناد و داغ، مقالات دسترسی آزاد) مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفتند. یافته ها نشان داد که مقالات همایش ها رشد قابل توجهی در گذر زمان داشته اند و به طور کلی، قبل از انقلاب اسلامی هیچ مقاله همایشی از ایران در این پایگاه ثبت نشده است و رشد این مقالات بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است، به طوری که از 1 مقاله همایش در سال 1368 به 3529 مقاله در سال 1394 رسیده است (با 502 مقاله در هفت ماه اول 1395).همچنین، وضعیت مقالات پراستناد و داغ نشان می دهد که به طور کلی، این مقالات از سال 1385 به بعد در مجموع 1134 مقاله پراستناد و 45 مقاله داغ هستند که در این پایگاه به ثبت رسیده است. از سوی دیگر، وضعیت مقالات دسترسی آزاد حاکی از بالا رفتن میزان استقبال پژوهشگران از این مقالات است؛ هرچند رشد قابل توجه این مقالات مربوط به دهه چهارم است، که در جمع 25813 مقاله دسترسی آزاد به ثبت رسیده و بیشترین آن مربوط به سال 1394 برابر با 4502 مقاله است. یافته ها نشان داد که رشد مرکب سالانه همایش ها در فاصله زمانی برنامه دوم توسعه برابر 47.12 درصد است که این میزان در برنامه سوم کاهش نشان می دهد (19.64 درصد) و رشد منفی برابر 8.38 را شاهد هستیم. در برنامه چهارم نرخ رشد مقالات همایش ها 35.37 درصد است و نسبت به برنامه سوم رشد 6.06 درصد را نشان می دهد. در فاصله برنامه پنجم نسبت به برنامه چهارم رشد نزولی 18.82 درصد را تجربه می کنیم. در خصوص مقالات پراستناد و داغ در فاصله برنامه های دوم تا پنجم با رشد منفی مواجه نیستیم، ولی رشد این مقالات چشمگیر نیست. در طول برنامه های اول تا پنجم رشد مقاله های دسترسی آزاد قابل توجه بوده است، اما درصد رشد برنامه پنج ساله به برنامه دیگر چشمگیر نیست. در این رابطه یافته ها نشان داد که در برنامه پنجم توسعه نسبت به برنامه چهارم 6.59 درصد کاهش را شاهد هستیم. اگرچه ایران از لحاظ کمیت علمی به جایگاه شایسته ای رسیده، لازم است به پژوهش های کیفی کاربردی بیش از هر زمان مطابق با قانون برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی کشور توجه شود و مسئولان و برنامه ریزان کشور این مسئله را در اولویت قرار دهند تا با تلاش محققان کشور و حمایت های لازم در این زمینه حضور تاثیرگذار علم و فناوری در رفاه جامعه مشاهده شود