درآمدی بر مصادیق و شاخص‌های گروه‌های مرجع در قرآن کریم

قرآن کریم در کنار توجه دادن به مسئولیت‌های فردی و اجتماعی، از اهمیت گروه‌های اجتماعی نیز سخن گفته و بر تاثیر‌گذاری گروه‌ها بر افراد و سایر گروه‌ها و تاثیرپذیری آن‌ها از افراد و گروه‌های دیگر تاکید کرده است. در این میان، گروه‌‌های مرجع در رشد و انحطاط افراد و جوامع نقش به‌سزایی دارند. گروه مرجع، گروهی است که شخص آن را معیار مقایسه، داوری و تصمیم‌گیری دربارة عقاید و رفتار خود قرار می‌دهد چه در آن گروه عضو باشد و چه نباشد. در قرآن کریم نیز درباره گروه‌های مرجع، سخن رفته است. قرآن کریم، گروه‌های مرجع را به دو دستة کلی تقسیم می‌کند: گروه‌های مرجع حق و گروه‌های مرجع باطل و برای هر دسته‌ای، شاخص‌ها و مصادیقی را معرفی می‌کند تا انسان‌ها را در فضایی واقع‌بینانه قرار دهد تا بر محور عقلانیت و معنویت، نسبت به عضوشدن در هر گروهی از گروه‌های مرجع، تصمیم درستی بگیرند. بر این اساس، مهم‌ترین شاخص‌های گروه‌های مرجع حق و باطل که ماهیتی دو وجهی دارند، مورد بررسی قرار گرفت که عبارتند از: هدایت/ گمراهی، دانایی/ نادانی، بندگی خدا/ بندگی خود، عدالت/ ظلم. قرآن کریم در آیات گوناگون، این شاخص‌ها را در کنار یکدیگر مطرح کرده تا ضمن توجه به ارتباط میان آنان، بر انسجام و تاثیر و تاثرات آن‌ها بر یکدیگر به عنوان خرده سیستم‌های یک سامانه، در راستای تغییرات اجتماعی و فرهنگی جامعه تاکید کند. بر پایة این شاخص‌ها، می‌توان مصادیقِ «صادقین»، «صالحین» و... را در زمرة گروه‌های مرجع حق و مصادیقِ «مترفین»، «ملا» و... را در دستة گروه‌های مرجع باطل قرار داد‌.