تحلیل ابعاد شخصیتی حضرت ابراهیم(ع) و نمرود براساس نظریۀ رشد و تباهیِ اریک فروم

رویکرد برخی از نظریات روان‌شناسیِ نوین راجع به دین اسلام و داستان‌های قرآن ‌کریم می‌تواند ابزاری کلیدی در درک عمیق‌تر تفسیر آیات الهی برای انسان معاصر باشد. اریک فروم، روان‌شناس آلمانی، دیدگاهی مثبت دربارۀ دین دارد. ازنظر فروم، دین به‌مثابۀ یک ایدئولوژی فکری و عملی مدون، ابزاری ضروری برای بقای هر فرهنگ در گذشته و آینده به شمار می‌رود. او بر این باور است که شخصیت انسان همواره متاثر از محرک‌های اجتماعی، فرهنگی و تاریخی است که در بستر جامعه بر سرنوشت بشریت در طول زمان سایه افکنده‌اند. به‌این‌ترتیب، انسان همواره در کشمکش میان دو نیروی خیر و شر، که فروم از آن‌ها با عناوین «رشد و تباهی» یاد می‌کند، قرار دارد و نقشی محوری در شکل‌گیری شخصیت انسان و تعیین جهت‌گیری وی به‌سوی اعتلا یا انحطاط ایفا می‌کنند.جستار حاضر با روش توصیفی‌تحلیلی و براساس اتخاذ رویکرد اریک فروم در پی آن است تا آیات قرآنی مرتبط با حضرت ابراهیم(ع) و نمرود که به‌ویژه در سوره‌های بقره و انبیا ذکر شده‌اند و نیز حالات رفتاری و کنش‌های درونی و بیرونی شخصیت‌های حضرت ابراهیم(ع) و نمرود در قرآن، که نمایانگر جهت‌گیری اعتلایی آن حضرت در مقابلِ روند تباهی و انحطاط نمرود است، را بررسی و به این نتیجه دست یابد که مولفه‌های رشد در شخصیت حضرت ابراهیم، به‌ویژه در ابراز شوق به زندگی در مسیر طاعت و بندگی خالق، استقلال از مادر مثالی به‌مثابۀ ایثار و جهاد نفس، عشق به خالق، کنش بازتابی، درخورِ ‌شناسایی است. در مقابل، مولفه‌های تباهی در شخصیت نمرود در اَشکال مرده‌گرایی، وابستگی به مادر مثالی به‌مثابۀ قدرت دنیوی، خودشیفتگی افراطی و خشونت انتقام‌جویانه نمود یافته است.

analyzing the personality dimensions of prophet abraham (as) and nimrod based on erich fromm’s theory of growth and decay

the perspective of some modern psychological theories regarding islam and stories of the holy quran can serve as a key tool for a deeper understanding of divine verses for contemporary humanity. erich fromm, a german psychologist, has a positive view about religion. in his view, religion, as a formulated intellectual and practical ideology, is a necessary tool for the survival of any culture in the past and future. he believes that the personality is always affected by social, cultural, and historical motives that have cast a shadow over the destiny of humanity throughout time. so, humans are constantly in a struggle between two forces of good and evil, which he calls &growth and decay&. these forces play a crucial role in shaping human personality and determining the direction of a person toward elevation or degradation. using a descriptive-analytical method and based on erich from’s view, this study aims to examine the quranic verses related to prophet abraham (as) and nimrod, particularly those mentioned in surahs al-baqarah and al-anbīyā. it also analyses the behavioral manners and internal and external actions of prophet abraham (as) and nimrod in the quran which reflect the prophet’s elevated direction in contrast with nimrod’s path of decay and degradation. according to the results, the growth factors in abraham’s personality are particularly reflected in his expression of enthusiasm for life in the path of obedience and devotion to the creator, independence from the typical mother as self-sacrifice and inner jihad, love for the creator, and reflective actions. in contrast, decay factors in nimrod’s personality manifest in the forms of necrophilia, dependence on the typical mother as worldly power, extreme narcissism, and vengeful violence.