تحلیل انگاره و نقش آن در فهم تحولات حدیثی؛ بررسی انگارۀ «شوم المراة»

روایت «الشومُ فی المراةِ و الفَرَسِ و الدّارِ» روایت مشهوری است که تداعی‌کنندۀ انگارۀ شومی زنان است. این روایت در منابع اهل‌سنت به پیامبر(ص) نسبت داده شده و در منابع روایی شیعه گاه از امام صادق(ع) و گاهی از پیامبر(ص) نقل شده است. نتیجۀ تحلیل انگارۀ «شوم المراة» و روایات تداعی‌کنندۀ آن با استفاده از روش توصیفی‌تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای به این قرار است که بخشی از این روایات، که «روایات مبنا» در ترویج این انگاره محسوب می‌شوند، در بوم مدینه شکل گرفته و برخی محدثان سرشناس مدینه عامل اصلی ترویج آن بوده‌اند. تفرّد مطلق در سه طبقۀ نخست راویان و تعارض محتوایی این روایات با نگرش کریمانۀ قرآن و پیامبر(ص) به زنان شاهدی بر ساختگی‌بودن آن‌هاست. تعدادی روایات پراکنده نیز وجود دارد که ناظر به «روایات مبنا» شکل گرفته و در حکم واکنش به این انگاره است. این واکنش‌ها را می‌توان در چهار دسته تقسیم کرد: واکنش‌های مشروط، واکنش‌های توضیحی و تعلیلی، واکنش‌های تقابلی-اصلاحی و واکنش‌های تقابلی-انکاری. تحلیل تاریخی و زبان‌شناختی این روایات نشان‌دهندۀ تاخر آن‌ها از روایات دستۀ نخست است.

analyzing the idea and its role in understanding hadith developments; a case study of the idea inauspiciousness of women

the famous narration al-shuʾmu fi al-marʾati wa al-farasi wa al-dār brings to mind the idea of inauspiciousness of women. this narration has been attributed to the prophet (pbuh) in the sunni narrative sources. also, it has sometimes been ascribed to both imam ṣādiq and the prophet in the shiʾa narrative sources. by using a descriptive-analytical method and based on the library sources, in this study, the idea as well as other narrations reminding it have been analyzed. according to the results, some of these narrations which are considered as basic narrations in promoting the idea, have been formed in medina, and some medinan traditionists had a leading role in their propagation. their fabrication is confirmed by the uniqueness of the first three classes of narrators and the conflict of their content with the munificent view of the quran and the prophet (pbuh). also, there are several dispersed narrations which have been formed following the basic narrations and are considered as reactions to the idea. these reactions can be classified into four categories: conditional, explanatory and causative, adversative-corrective, and adversative -contradictory. the historical and linguistic analysis of these narrations shows that they have been formed after the narrations of the first group.