نقدی بر پژوهش‌های آماری در قرآن کریم بر پایۀ ویژگی‌های رسم‌المصحف

تنی چند از قرآن‌پژوهان، به‌ویژه در عصر حاضر به پژوهش آماری در قرآن کریم پرداخته‌اند و هدف آن‌ها عمدتاً اثبات اعجاز قرآن کریم از راه تحلیل‌های عددی و آماری است. اما یکی از دغدغه‌های قرآن‌پژوهان همواره این است که تا چه اندازه می‌توان به نتایج این پژوهش‌ها اعتماد کرد و بدان استناد جست؟در پی سنجش درستی نتایج چنین بررسی‌هایی، به بررسی اجمالی رسم‌الخط عربی عموماً و رسم‌المصحف خصوصاً پرداخته‌ایم. نتیجۀ بررسی‌ها در این زمینه نشان می‌دهد که پژوهشگران عددی و آماری به‌سبب ناآشنایی با مسئلۀ خط و کتابت و تاریخ نگارش مصاحف، خط مصاحف متداول را حقیقتی ثابت و تغییرناپذیر تلقی کرده‌اند، درحالی‌که در نوشتن بسیاری از کلمات و حروف در عربی و به‌ویژه در مصاحف، دستوری یکسان و مورد اتفاق همگان در اختیار نداریم، چندان که با نوشتن یک حرف یا یک کلمه یا یک جمله به دو یا چند شکل، از تحلیل‌های آماری نتایج متفاوتی حاصل می‌شود.این بررسی‌ها به‌روشنی نشان می‌دهد که نتایج بسیاری از این پژوهش‌ها -البته نه همۀ آن‌ها اطمینان‌بخش نیست و به درنگ و تامل بیشتر نیاز دارد.

a critique on statistical studies in the holy quran based on the characteristics of muṣḥaf script

some quranic scholars, especially at the present time, have conducted statistical research on the holy quran, and their main goal is to prove the miraculous aspects of quran through numerical and statistical analysis. however, the degree to which one can trust the results of such studies has been a great concern.in order to evaluate the correctness of the results of such investigations, we have reviewed the arabic script in general and the script of muṣḥaf (a written copy of the quran) in particular. the results show that numerical and statistical researchers, due to their unfamiliarity with the calligraphy, script and date of writing of the muṣḥafs, have considered the script of the famous muṣḥafs as a fixed and unchangeable fact, while in writing many words and letters in arabic, especially in muṣḥafs, there is not one identical instruction that is agreed upon by all. therefore, different possible ways for writing one single letter, word or sentence may bring about different results in the statistical analyses.this clearly shows that the results of many -not all of these studies are not assured and need to be considered with more caution and thought.