جستاری در مصادر روایات شیعه در تفسیرالتبیان

روش شیخ طوسی در استفاده از روایات تفسیریِ التبیان، اهتمام جدی به روایات اهل ‌بیت(ع) و توجه فراوان به روایات و اقوال تفسیری صحابه و تابعان است. وی در نقل بسیاری از روایات تفسیری شیعی از قرینه‌هایی همچون اصحابنا، ائمتنا و اخبارنا استفاده می‌کند. تفاسیر المصابیح مغربی، قمی، عیاشی و کتاب واقدی از منابع قطعی و برخی از مجامع روایی شیعه همچون کافی، برخی آثار شیخ مفید، شیخ صدوق و... ازجمله منابع محتملِ التبیان در نقل روایات اهل‌بیت(ع) است. نام برخی از راویان شیعی همچون جابربن‌یزید و ابی‌الجارود در صدر برخی از روایات نیز می‌تواند حاکی از بهره‌مندی وی از تفاسیر آنان باشد. در پاره‌ای موارد، روایات اهل‌بیت(ع) از تفسیر طبری به التبیان راه یافته است. روش شیخ طوسی در استفادهٔ فراوان از منابع غیرشیعی مانند جامع البیان و تصریح به نام مولفان آن‌ها و در مقابل عدم‌تصریح به نام و آثار مولفان شیعی را باید متاثر از فضای حاکم بر تالیف این اثر در محیط و جغرافیای شهر بغداد و در راستای رویکرد تقریبی وی به شمار آورد.

studying the sources of shiʿa narrations in al- tibyān

regarding the interpretive narrations of al-tibyān, shaykh ṭūsī, in his method, pays serious attention to the ahl al-bayt’s hadiths and the interpretive narrations of the companions and successors. when quoting shiʿa interpretive hadiths, he uses indications such as &our companions&(aṣḥābunā), &our imams& (aʾimmatinā), and &our news& (akhbārunā). according to the results, in quoting ahl al-bayt’s hadiths, the commentaries of al-maṣābiḥ maqribī, qumī, ayāshī, and wāqidī book are the definite sources of al-tibyān. also, some of the shiʿa narrative collections including kāfī, some works of shaykh mufīd, shaykh ṣadūq, etc. can be considered as its probable sources. in addition, the existence of some shiite narrators’ names such as jābir ibn yazīd and abi al-jārūd at the beginning of some narrations can indicate that he has used their commentaries too. besides, in some cases, ahl al-bayt’s hadiths have been transmitted from ṭabarī commentary to al-tibyān. shaykh ṭūsī has used abundantly non-shiite sources such as jāmiʿ al-bayān, and mentioned their author’s name; on the contrary, he hasn’t specified the names and works of the shiite authors. this method should be affected by the governing atmosphere of baqdād, where this work has been written and it should be considered in relation to his proximity approach.