بررسی (صدور جواب‌های گوناگون از ائمه اطهار علیه السلام به سوالات یکسان شیعیان) از اسباب اختلاف حدیث

حدیث و سنت با آسیب‌های فراوانی مواجه شده است که یکی از مهمترین آن‌ها پدیدۀ اختلاف و تعارض روایات است. یکی از اسباب مغفولِ اختلاف احادیث که کمتر بدان پرداخته شده است، رویکرد اهل‌بیت(ع) در اختلاف‌افکنی میان شیعیان است. صدور جواب‌های گوناگون از ائمهٔ اطهار(ع) به سوالات یکسان شیعیان و حکمت اتخاذ چنین رویکردی توسط اهل‌بیت(ع) در دفع شبهات اعتقادی، موثر است و ما را با شئون معصوم در استفاده از ویژگی‌های کلام و سخن آشنا می‌سازد. صدور جواب‌های گوناگون از ائمهٔ اطهار(ع) در روایات متعددی اشاره شده و باور و پذیرش آن برای اصحاب ائمه سخت و دشوار جلوه کرده است. در این نوشتار به برخی از کاربست‌های این رویکرد در فقه و احکام شرعی اشاره و به مبانی و نوآوری‌های میرزا مهدی اصفهانی و آیت‌اللّه سیدعلی سیستانی توجه می‌شود. این دو فقیهِ حدیث‌شناس ضمن تبیین حکمت‌های متعدد این پدیده، آن را دارای ماهیتی متفاوت از تقیه (موافقت با عامه) دانسته‌ و با نقد و تحلیل کلام دیگر اندیشمندان به شواهد روایی و مصادیق آن پرداخته‌اند.

analyzing one of the causes of the conflict between narrations; pure imams’ different answers to the same questions of shiites

hadith and sunnah have been affected by much damage. one of the most important of them is the difference and conflict between narrations. the approach of ahl al-bayt (the household of the prophet) (as) in creating conflict between the shiites is one of the neglected and less discussed causes of the conflict between the hadiths. the pure imams’ different answers to the same questions and adopting such an approach by them is effective in removing theological doubts. also, it acquaints us with the infallible status in using figures of speech. differently answering of the pure imams have been referred to in several narrations and their companions have considered it difficult to believe or accept. this paper aims to mention some usages of this approach in jurisprudence and revealed rules. also, it considers the fundamentals and innovations of mīrzā mahdī iṣfihānī and ayatollah sayyid alī sīstānī. these two traditionist jurists have explained several reasons for this issue and considered its nature different from taqīya (the conformity with the sunnites). also, by criticizing and analyzing other scholars’ views, they have discussed its narrative evidence and examples.