واکاوی معنای باب تفعل در واژه توکل با هدف تبیین موضوع حکم فقهی– اخلاقی- تربیتی

مطابق بررسی‌های اولیه، توکل با هیچ ‌یک از معانی باب تفعل سازگار نیست. ضوابط و قواعدی که برای معانی باب تفعل در ادبیات عرب آمده است با واژهٔ توکل منطبق نیست و از این نظر، موضوع حکم فقهیِ آن ابهام دارد. این نوشتار به‌روش تحقیق کیفی متن‌محور با تحلیلی گسترده بر پایهٔ داده‌های موجود در زبان و ادبیات عرب برای حل مسئله شکل گرفته است.از بین معانی باب تفعل سه معنا احتمال دارد که واژهٔ توکل در آن به کار رفته باشد: اتخاذ، مطاوعه با سه توجیه، ثلاثی مجرد.تطبیق هرکدام از معانی بر واژهٔ توکل با اشکال یا اشکالاتی مواجه است و نمی‌توان معنای قطعی و روشنی از میان معانی غالبی باب تفعل برای واژهٔ توکل برگزید؛ اما با چشم‌پوشی از برخی قواعد یا اثبات نادرستی آن‌ها می‌توان معنای آن را ثلاثی مجرد یا اتخاذ دانست. معنای ثلاثی مجرد سازگاری بیشتری با استعمالات توکل دارد. بدین ترتیب دستاورد مهم این است که موضوعِ حکم فقهیِ اکتساب و تقویت توکل روشن می‌شود. دستاورد دیگر، بررسی دقیق و موشکافانه یک واژه از منظر لغوی است؛ چیزی که در علوم اخلاقی و تربیتی در گذشته از آن به‌سرعت عبور می‌شد و دقتِ عمل کمتری برای آن به کار می‌رفت.

analyzing the meaning of tafaʿʿul verb form in the word tawakkul with the aim of explaining the issue of the jurisprudential-moral-educational decree

according to the initial investigations, the word tawakkul(trust) has no compatibility with the meanings of the verb form (bāb) tafaʿʿul . as the rules related to the meanings of the tafaʿʿul verb form in the arabic literature do not correspond with this word, the issue of its jurisprudential decree remains ambiguous. so, using a text-based qualitative approach and through an extensive analysis that is based on the available data in the arabic language and literature, this writing tries to solve the problem. it is possible for tawakkul to be used in three meanings of tafaʿʿul verb form, namely ittikhādh (adoption), moṭāwiʿah (associative) with three justifications, and thulāthī mujarrad (triliteral verb form). according to the results, adapting each of these meanings to this word has one or more problems. also, it is impossible to select a clear and definite meaning for the word &tawakkul& from the common meanings of this bāb. still, by ignoring some rules or proving their inaccuracy, ittikhādh, and thulāthī mujarrad can be considered as its meanings. the meaning thulāthī mujarrad is more compatible with the uses of tawakkul. accordingly, as the most important outcome of this article, the issue of the jurisprudential decree of acquiring and strengthening tawakkul is clarified. also, the exact and rigorous lexical analysis of a word is another outcome neglected by moral and educational sciences in the past and it was done with less precision.