بازشناسایی مولف تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع)

تفسیر منسوب به امام حسن بن علی عسکری (ع) از تفاسیر روایی متقدم شیعه در قرن سوم است که از جهات مختلفی مناقشه آمیز است و توسط برخی از اندیشمندان متقدم و متاخر امامیه نقد و گفتگوهای انتقادی شده است. با توجه به برخی مطالب سست و نادرست موجود در این تفسیر و نیز مناقشات راجع به آن و مخصوصاً روشن شدن عدم انتساب تفسیر به امام یازدهم(ع)، اکنون این سوال به وجود می آید که اگر تفسیر کنونی برای امام حسن عسکری(ع) یا پدر بزرگوارشان نیست پس مولف کتاب کنونی تفسیر چه کسی است؟ چه دلایلی وجود دارد که نشان دهد تفسیر کنونی متعلق به شخص به خصوصی است؟ یا اینکه این کتاب با فرض عدم انتساب به امامین عسکریین(ع)، به نوعی مجهول المولف است؟ نوشتار حاضر طی مقدماتی به شناسایی مولف این تفسیر می پردازد و با دلایل و شواهدی از متن خود تفسیر و اسناد تاریخی دیگر نشان میدهد که مولف تفسیر کنونی در واقع حسن بن علی ،عسکری ملقب به ناصر للحق اطروش امام زیدیه و حاکم علوی طبرستان است.

re-identifying the author of the commentary ascribed to imam ḥasan ʿaskarī(as)

the commentary ascribed to imam ḥasan ibn ali ʿaskarī (as) is one of the earlier shi’a narrative interpretations in the third century. there are controversies about this exegesis and it has been criticized by both earlier and later imamiyyah scholars. accordingly. the baseless and incorrect content of this exegesis, its related controversies as well as proving its non-attribution to the eleventh imam arise some questions; if the current commentary isn’t ascribed to imam ḥasan ʿaskarī or his magnanimous father, who is its real author? what evidence is there to suggest its attribution to a particular person or show its author is unknown? so, the present study tries to identify the author of this commentary. the textual indications of the exegesis as well as the historical documents show that the real author of the exegesis is ḥasan ibn ali ʿaskarī entitled ’nāṣir lilḥaq utrūsh’, the leader of the zaydi sect and the ʿalavī ruler of tabaristan.