پیشینه درایه ا‌ی حدیث شیعه در آثار شیخ صدوق

تا قرن هفتم اثری مستقل در علم درایهٔ شیعی تالیف نشد؛ اما کاربرد اصطلاحات حدیث‌شناختی و درایه‌ای در بین متقدمان شیعه پشتوانهٔ محکمی برای کاربرد این علم در بین شیعه خواهد بود. کاربرد اصطلاحات حدیثی در آثار حدیثی شیعه تاکنون به‌خوبی توسط پژوهشگران واکاوی نشده است. این نوشتار با شیوهٔ توصیفی‎تحلیلی درصدد نشان‌دادن به‌کارگیری دسته‌ای از اصطلاحات حدیثی در قرن چهارم هجری است. دستاورد پژوهش نشان از کاربرد پاره‌ای از اصطلاحات حدیثی در سال‌ها پیش از تدوین رسمی آن در آثار محدثان شیعی دارد که تعریف امروزینِ اکثر این اصطلاحات با کاربرد‌های متقدمان از این واژه‌ها مطابقت دارد و در برخی موارد کاربرد‌های مختلف متقدمان از اصطلاحی، خود را در تعدد معانی این اصطلاحات در کتب متاخران نشان داده است؛ اما بااین‌حال شاهد اختلافاتی در اصطلاحات حدیثی متقدمان و متاخران هستیم که ناشی از تفاوت رویکرد آن‌ها به بحث‌های حدیثی و اعتبارسنجی و توسعهٔ علم درایه است.

history of dirāyat al-hadith in shiʿa based on the works of shaykh ṣadūq

until the 7th century, there has been no independent written work on dirāyat al-hadith (comprehension of the hadith) in shiʿa. still, the use of the technical terms related to the science of hadith and dirāyah by earlier shiite scholars is a major source for identifying the usage of this science in shiʿa; an issue that has not been fully examined by researchers yet. so, by adopting a descriptive-analytical method, this study aims to show the application of a group of narrative expressions in the fourth century. the results suggest that some of the hadith terms have been used in the shiite traditionists’ works years before their official compilation and today’s definitions of most of them are in conformity with their usages by earlier scholars. also, in some cases, different uses of a term by earlier scholars have appeared in the form of its multiple meanings in the later scholars’ works. however, regarding the hadith terms, there are differences between the earlier and later scholars that are due to their different views towards traditional discussions, as well as the validation and development of dirāyat al-hadith.