رهیافتی به تفسیر ناصر اطروش با محوریت منابع دست نویس

یکی از امامان مفسر و صاحب‌قلم زیدیان شمال ایران، ابومحمدحسن‌بن‌علی، مشهور به ناصر اطروش از نوادگان امام سجاد(ع) است. وی آثار بسیاری در فقه و حدیث و تفسیر دارد. بیشتر آثارش ازجمله تفسیر که در منابع از آن نام برده شده، مفقود شده است و تنها نقل‌قول‌هایی از آن در آثار چاپ‌نشده‌ای چون؛ الابانه، ابوجعفر هوسمی وحواشی آن و تفسیر کتاب الله، ابوالفضل شهردویر بر جای مانده است.این جستار با روش توصیفی‌تحلیلی و تکیه بر نسخه‌های خطی می‌کوشد تا نمایی از روش و قواعد تفسیری مدنظرِ ناصر؛ مانند تفسیر قرآن به قرآن، توجه به قرائت، دقت در مباحث ادبی، لغوی، وجوه و نظایر و بهره‌گیری از اشعار عرب در تفسیر و تاویل آیات را ارائه کند. باتوجه‌به یافته‌های اندک از این تفسیر می‌توان گفت: برداشت‌های فقهی و کلامی موجود در آثار تفسیری ناصر، ممتاز و متفاوت است و تفسیر ناصر به معانی القرآن فراء وابستگی فراوانی دارد.

a survey on nāṣir utrūsh’s exegesis based on the manuscript sources

abū muḥammad ḥasan ibn ali, known as nāṣir utrūsh, was a descendant of imam sajjād and one of the commentator and writer leaders of the zaydis in northern iran. he had many works in fiqh, hadith, and tafsir (the commentary of the quran). still, most of them including the exegesis book mentioned in the sources, have been lost. so, only a few quotations from the book can be seen in some unprinted works, such as abu jaʿfar hūsamī’s al-ʾibānah and its commentaries and abulfaḍl shardawīr ’s tafsir of kitāb allāh. based on the manuscripts and by using a descriptive-analytical method, this writing tries to express some of nāṣir’s interpretive principles and rules such as commentating the quran with the quran, attention to the recitation, literary and lexical issues, polysemy and homonymy, and the using arab poems in tafsir and taʾwīl. based on the few findings of this exegesis, the jurisprudential and theological interpretations in nāṣir’s exegesis works are distinguished and different. moreover, his commentary is very dependent on al-farrāʾ’s maʿānī al-quran.