مبانی، روش‌ها و گرایش‌های تفسیری ابن عباس با تاکید بر جامع البیان طبری

ابن‌عباس از مفسران مشهور صدر اسلام است که روایات تفسیری بسیاری از وی در متون دینی ذکر شده است. از جامع‌ترین منابع روایات تفسیری، جامع‌البیان طبری است که در آن حدود شش هزار روایت از وی آمده است. باتوجه‌به جایگاه برجستهٔ وی در تفسیر، با روش کتابخانه‌ای و تحلیلی داده‌ها به استخراج دیدگاه‌های وی در حوزه‌های مختلف تفسیر اعم از مبانی، روش‌ها و گرایش‌های تفسیر با تاکید بر جامع‌البیان می‌پردازیم. بررسی‌ها نشان می‌دهد اعتقاد به جمع بین نزول دفعی و تدریجی، توقیفی‌بودن ترتیب آیات، جمع قرآن در زمان پیامبر(ص)، جواز تفسیر و تاویل قرآن و... ازجمله مبانی تفسیری اوست. وی همچنین عمدتاً از روش تفسیر قرآن به قرآن، قرآن با حدیث و اجتهاد در شرح و تفسیر آیات بهره گرفته است. گفتنی است گرایش‌های ادبی، فقهی و کلامی نیز از برجسته‌ترین گرایش‌های تفسیری اوست.

discovering ibn ʿabbās’ interpretation principles, methods, and attitudes based on ṭabarī’s jāmiʿ al-bayān

ibn ʿabbās is a famous commentator of early islam. many commentary traditions in the islamic texts have been quoted from him.  ṭabarī’s jāmiʿ al-bayān is one of the most comprehensive interpretative sources that contain about six thousand of his narrations. due to ibn ʿabbās’ outstanding position in the exegesis, based on jāmiʿ al-bayān and by using library sources and the data analysis method, this study, tries to extract his views in different fields of interpretation such as interpretive principles, methods, and attitudes. according to the results, some of his interpretive principles are the belief in both instant and gradual revelations, the divine order of the verses, the collection of the quran during the prophet’s life, and the permissibility of the quran’s tafsir and taʾwīl. also, his interpretation methods are mainly the quran with quran, the quran with hadith, and through ijtihad. moreover, the literary, jurisprudential, and theological attitudes are very remarkable in his interpretation.