واکاوی معنای واژه «خِمار» با تاکید بر اقوال صحابه و تابعین

پوشش بانوان از جمله مفاهیمی است که در قرآن کریم با واژگان متعددی مورد توجه قرار گرفته است. یکی از واژگان مربوط به پوشش، واژۀ «خمار» است که در آیه 31 سوره نور آمده است. فقها و مفسران در معنای این واژه اختلاف نظر دارند و این اختلاف معنایی باعث شده نظرات و احکام متفاوتی را در خصوص پوشش سر بانوان بیان کنند. در این میان مفهوم واژگان و اصطلاحات به کار رفته در متن روایات می‌تواند در درک این مسئله راهگشا باشد. در این مقاله تلاش می‌شود ابتدا با بهره‌گیری از دانش ریشه‎شناسی واژگان، ریشه و معنای این واژه در زبان‌های نیا واکاوی شود؛ سپس ضمن جستجو در منابع ادبیات دوره پیش از اسلام و نیز واکاوی این واژه در منابع لغویان تلاش بر تبین گستره معنایی این واژه در بستری تاریخی به‌عمل آمد. با جمع‌آوری و بررسی احادیث مروی از صحابه و تابعین، که این واژه در آن‌ها به کار رفته بود، تلاش شد این معنا به‌طور دقیق کاویده شود و کارکرد آن به دست آید. با ریشه‌شناسی واژه «خمار» متوجه شدیم این واژه ریشه در زبان آفروآسیایی دارد، و با پژوهش در ادبیات جاهلیّت و آرای لغت‌شناسان عربی این مفهوم در سیر تاریخی خود از معنای کلی پوشش، بدون توجه به جنسیتی خاص، تا معنای پوشش سر بانوان در فرهنگ اسلامی دلالت دارد. بررسی اقوال صحابه و تابعین نیز بر مفهوم پوشش سر بانوان تاکید دارد.

Examining the Word Khimār with Emphasis on the Companions and the Successors’ narrations

Regarding women’s clothing, the Holy Quran uses several words. &Khimār&(head covering) in verse 31 of surah &alNūr& is one of these words that the jurists and commentators disagree about its meaning. As a result, they have expressed different views and rules about women’s head covering. Meanwhile, the semantics of words and expressions used in the text of the narrations can help to understanding this issue. So, in this paper, first, by using the science of etymology, the root and meaning of this word were examined in the protolanguages. Then, it was searched and analyzed in the preIslamic literature as well as lexical sources, and the evolution of its meaning was explained throughout history. Finally, by collecting and studying those narrations of the companions (Saḥābih) and the Successors (tābiʿīn) in which this word was used, this meaning was exactly explored, and its usage was determined. The findings suggest that the word & Khimār& originated in AfroAsiatic languages. Also, throughout history, this concept evolved from the &covering& in its general meaning and without considering a specific gender into &the women’s head covering& in the Islamic culture. The narrations of the Companions and the Successors emphasize the concept of the women’s head covering too.