تحلیل مفهومی واژۀ نور در قرآن بر پایۀ الگوهای شناختی استعارۀ مفهومی و استعارۀ زنجیری دونگاشتی

یکی از مشخصه‌های مشترک متون دینی و مذهبی بسامد بالای مفاهیم انتزاعی و متافیزیک در آن هاست. این متون از استعاره‌ هایی سرشارند که بین حوزه‌ های مفهومی انتزاعی و ناشناخته و حوزه‌ های ملموس و آشناتر پیوند برقرار می‌کنند. یافته ‌های زبان شناسان شناختی نشان می‌دهد که برقراری این پیوند موجب سهولت در درک مفاهیم انتزاعی و ناشناخته می ‌شود. در این پژوهش با اتخاذ رویکرد معنی ‌شناسی شناختی و با استفاده از دو الگوی شناختی نظریۀ استعاره مفهومی و استعاره زنجیری دونگاشتی، کاربرد استعاری واژۀ نور در قرآن بررسی شد. مصداق‌ های این واژه با استفاده از آرای مفسران در ده تفسیر قرآن به قرآن، عقلی، عرفانی، روایی و ادبی مشخص شدند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که از 43 واژۀ نور به کار رفته در قرآن، 40 مورد آن به صورت استعاری به کار رفته است. با توجه به مصداق‌ های متعدد مطرح شده در تفاسیر بررسی شده، 63 استعاره مفهومی با حوزۀ مبدا نور شناسایی شدند که خرده‌ استعاره‌ های چندین کلان استعاره در سه سطح هستند. علاوه بر آن، هفت مورد استعاره دونگاشتی نیز شناسایی شدند که در آن ها واژۀ نور، در یک مفهوم‌ سازی چندوجهی، هم به عنوان حوزۀ مبدا و هم به عنوان حوزۀ مقصد به کار رفته است.

Conceptual analysis of the word ‘light’ in the Holy Quran; based on two cognitive models: Conceptual Metaphor Theory and Double-ground Metaphoric Chain

One of the common features of religious texts is their high frequency of abstract and metaphysical concepts. Hence, they are full of metaphors that link between abstract and unknown conceptual domains and concrete and familiar ones. The findings of cognitive linguists show that establishing this link facilitates understanding of abstract and unknown concepts. In this study, we will explore the metaphorical use of the word light in the Qur’an by adopting a cognitive semantics approach, using Conceptual Metaphor Theory (CMT) and Doubleground Metaphoric Chain (DGMC). In this descriptiveanalytical research, ten Quranic interpretations written in five interpretive methods were used to determine the readings and referents of light in the Quran. Results show that, in 40 cases (out of 43 cases), light is used metaphorically to conceptualize several concepts. According to several referents mentioned for light in ten Quranic representations, 63 conceptual metaphors were found, in which, light is used as source domain. Furthermore, in seven cases, light is used as both source and target domain; i.e., as a central concept in a doubleground metaphorical chain.