فرشتگان مونث در قرآن و کتاب مقدس: چالش‌ها و مسائل مرتبط

انگاره فرشتگان مونث در قرآن محققان مدرن را با دشواری‌های بسیاری مواجه ساخته است. یادکرد این باور در یک سوره مکی متقدم (سوره نجم) و در مقام مکالمه با مشرکان زمانی توجیه‌پذیر است که مشرکان از پیش با این پدیده آشنایی داشته باشند. این در حالی است که شواهدی برای این مونث بودن، نه تنها در باورهای پیشااسلامی قوم عرب یافت نمی‌شود بلکه در متون یهودی و مسیحی نیز قابل مشاهده نیست. این امر، هم تلقی فرشتگان به مثابه دختران الله را با ابهاماتی مواجه می‌سازد و هم دشواری‌هایی را در ارتباط‌شان با الهگان که در سوره نجم اشاره شده، به‌وجود می آورد. سوال اصلی در پژوهش حاضر آن است که خاستگاه این انگاره کجاست؟ چطور مشرکان گروهی از ملائکه را مونث تلقی می‌کردند و سپس با چه توجیهی ایشان را دختران الله می‌پنداشتند؟ وجه ارتباطی این فرشتگان مونث با الهگان لات، عزی و منات که در سوره نجم اشاره شده است، چیست؟ یکی از دیدگاه‌های موجود در این زمینه، که جرقه‌های آن نیز به جرالد هاوتینگ باز می‌گردد، آن است که انگاره فرشتگان مونث تنها می‌تواند براساس یک مدل ترکیبی، نه انطباق تک‌مولفه‌ای، منطقی باشد، آن‌هم در رابطه با گروهی از یهودیان بین‌النهرینی که ستاره‌ها و دیگر اجرام کیهانی را به مثابه فرشته می‌دیدند. مطابق این نگاه اگر سه نام مذکور در قرآن (یعنی لات، عزی و منات)، برای ارجاع به اجرام کیهانی به‌کار برده شوند، و اگر مشرکان اجرام کیهانی را با فرشتگان مرتبط بدانند، مشکل نزاع قرآن با مشرکان قابل فهم به‌نظر می‌رسد.

The Female Angels in the Qur’an and the Bible; Its Related Issues and Challenges

The concept of female angels in the Qur’an has caused many difficulties for the modern Qur’anic scholars. Mentioning this concept in a conversation with the polytheists in a Meccan surah (alNajm) can only be justified if the polytheists were already familiar with it. However, no evidence for this femininity is found not only in the preIslamic literature of Arab people but also in Christian and Jewish texts. This issue confuses the perception of angels as the daughters of Allāh and also causes difficulties in their relation to Arabian goddesses. The main questions are as follow: what is the origin of the female angels? How did the polytheists perceive the angels as female beings and with what justification did they consider the angels as the daughters of Allāh? What connection is there between these angels and Arabian goddesses that are alLāt, alʿUzzā, and Manāt? One of the views presented in this regard, whose sparks also go back to G. Howting, is that the concept of femaleangels can only be rational based on the basis of a combined model, instead of onecomponent conformity. Especially in relation to a group of Mesopotamian Jews who identified the stars and other cosmic bodies with angels. According to this view, if the three aforesaid names in the Quran (alLāt, alʿUzzā, and Manāt) are used to refer to the celestial objects, and if the polytheists associate them with the angels, the problem of the Quran’s disputation with the polytheists seems understandable.