تحلیل استراتژی گفتمان ادبی خطبه شقشقیه

خطبه شقشقیه به عنوان یکی از مهم‌ترین خطبه‌های امام علی علیه السلام همواره مورد توجه پژوهشگران و محققان ادبیات قرار گرفته است و ایشان عموماً با تمرکز بر واحدهای مستقل زبان و بدون در نظر گرفتن بافت موقعیتی ایراد خطبه به بررسی و کشف ابزارهای زیباسازی این اثر ارزشمند همت گماشته‌اند. تحلیل گفتمان که در واقع ادامه سبک شناسی با رویکرد تحلیل سخن در سطوح فراتر از جمله است، ساختارهای مختلف متون ادبی را با عنایت به بافت موقعیتی آن‌ها تحلیل کرده و خارج از بافت موقعیت، آن را غیرقابل تفسیر می‌داند. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و از منظر تحلیل گفتمان ادبی به بررسی ساختارهای مختلف خطبه براساس بافت موقعیتی آن پرداخته است. نتایج نشان می‌دهد که موقعیت ایراد خطبه از قبیل انکار شایستگی‌های حضرت، اتهام کوتاهی ایشان در امر خلافت و قیاس‌های غیر منصفانه ایشان با خلفای سه گانه باعث شده که ساختارهای مختلف خطبه نه به عنوان صرفاً ابزار زیباسازی متن بلکه به عنوان ابزاری در جهت تبیین حقایق، رفع اتهامات و قیاس‌ها، اثبات حقانیت و برتری حضرت علیه السلام و نهایتاً اقناع مخاطب به خدمت گرفته شده‌اند.

Analysis of the Literary Discourse Strategy in the Shaqshaqiya Sermon

The Shaqshaqiya Sermon, as one of the most important sermons preached by Imam Ali (AS), has always been the subject of growing scholarly attention. However, researchers have generally relied on separate and independent units of language, irrespective of the sermon context, to explore and unravel the linguistic tools adopted in this invaluable work. Discourse analysis, which is in fact an expansion of stylistics founded upon a speech analysis approach beyond the sentence level, analyzes various structures of literary texts with respect to their situational context, presuming that they will uninterpretable outside such a situational context. The present study, by adopting a descriptiveanalytical method, seeks to explore disparate structures of the sermon based on its situational context from the perspective of the of literary discourse analysis. The results suggest that the context in which the sermon has been delivered, including the repudiation of Imam Ali’s merits, accusations against Imam’s negligence in caliphate matters and unfair analogies drawn between Imam and other three caliphs, has wield influence on its semantic implications. That is, different structures of the sermon, not only serve as a means of textual embellishment, but also as a tool of explaining the facts, refuting allegations and analogies, proving legitimacy and supremacy of the Imam Ali (AS), and ultimately convincing the reader.