تحلیل محتوای کتاب‌های درسی تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی تحصیلی از منظر نوع رویکرد آموزش شهروندی

این پژوهش به تحلیل محتوا و تصاویر کتابهای درسی تعلیمات اجتماعی در سه پایه اول، دوم و سوم راهنمایی در سال تحصیلی 89 ـ 1388 در ایران پرداخته است. هدف پژوهش مشخص کردن نوع رویکرد آموزش شهروندی موجود در کتابهای درسی تعلیمات اجتماعی بوده است. جامعه آماری کتابهای تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی تحصیلی است. نمونه کل جامعه آماری است. معیار توصیف آموزش شهروندی و واحد ثبت پاراگراف است. روش پژوهش تحلیل محتوا از نوع کمّی است. این مقاله با تلفیق دیدگاههای مختلف برای تحلیل رویکرد کتابهای درسی از طبقه‌بندی زیر بهره می‌برد. شهروند قانون‌مدار: فردی فعال، مطیع قوانین، مسوول ب ـ شهروند مشارکتی: علاقه‌مند به مشارکت اجتماعی از دید فردی و همکاری در پیشرف جامعه و شهروند انتقادی ج‌ـ شهروند انتقادی بررسی منتقدانه ساختار اجتماعی اقتصادی سیاسی: علاقه‌مند به عدالت اجتماعی، با انگیزه برای تغییر اجتماعی. از تحلیل کتابهای درسی تعلیمات اجتماعی سه پایه دوره راهنمایی این نتیجه به‌دست آمد که بیشتر محتوای کتابها به آموزش شهروند قانون‌مدار با 5/45 درصد پرداخته است. آموزش شهروند مشارکتی با 06/36 درصد در مرتبه بعدی قرار دارد و آموزش شهروند انتقادی با 44/18 درصد کمترین نسبت را به خود اختصاص داده است. تعداد کل تصاویر کتابهای سه پایه 119 تصویر است که 65 درصد در کتاب پایه اول، 53 درصد در کتاب پایه دوم و 32 درصد در کتاب پایه سوم است. یکی از مسایل که مورد توجه رویکرد آموزش شهروند انتقادی است عدالت و برابری است. یافته‌ها نشان می‌دهد در پایه اول 53 درصد و کتاب دوم با 8/1 درصد و کتاب سوم 7/8 درصد تصاویر دارای نمادهای زنانه است. نداشتن فنون تاکید برای فهم پیام تصاویر کتاب یکی از نقدهای کتاب می‌باشد.