شبیه‌سازی ریزگردهای گسیل شده ازصحرای ترکمنستان به کرانه‌های جنوبی دریای خزر

سواحل جنوبی دریای خزر، به ویژه در دهه ی اخیر، به دفعات توسط ریزگردها به مخاطره افتاده است. در این پژوهش تلاش شده است تا کانون اصلی و ساختار گردش-های جوی تولید ریزگردهایی که طی روزهای 19 و 20 سپتامبر2014 موجب غبارآلودگی سواحل جنوبی دریای خزر شد، مورد واکاوی قرار گیرد. مدل لاگرانژی پسگرد hysplit برای تعیین منشا و مسیر شارش ریزگردها و نیز مدل عددی شیمیایی جو (wrf-chem) برای تعیین تمرکز و توزیع ریزگرد‌ها و شبیه‌سازی الگوی سامانه مورد نظر، مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس نتایج این پژوهش، یک چشمه ی فعال تولید ریزگرد برای نخستین‌بار در بخش های شرقی دریای خزر، روی پهنه های بیابانی صحرای ترکمنستان و قره قوم شناسایی شد. منشا اصلی خیزش ریزگردها در این سامانه، شکل‌گیری چرخند حرارتی در مقیاس محلی روی هسته ی دمایی گرم در شرق خزر است. همگرایی سطحی ناشی از گردش چرخندی این مرکز کم فشار، با توجه به پوشش بیابانی منطقه، موجب انتقال ریزگردها به درون ستون جو شده است. شرایط پایداری نسبی جوی در ترازهای میانی و فوقانی موجب شده، ریزگردها نفوذ و گسترش قایم چندانی در عمق تروپوسفر نداشته و به زیر 700 هکتوپاسکال محدود شوند. مولفه ی منفی مداری و نصف‌النهاری میدان باد 10 متری و افزایش سرعت باد با توجه به افزایش گرادیان فشار روی بخش‌های بیابانی شرق خزر، منجر به شکل‌گیری جریان‌های شمال شرقی و گسیل توده ی ریزگردها به سمت پهنه ی خزر جنوبی و کرانه‌های جنوبی آن شده است. پایش تصاویر باند مریی سنجنده مودیس و همچنین پهنه‌بندی مکانی مقادیر ضخامت نوری جو (aod)، نتایج حاصل از شبیه‌سازی عددی در نحوه ی توزیع ریزگردها و انتقال آن به استان‌های مازندران و گیلان را تایید می‌کنند.