بازشناسی ویژگی های سردر بناهای دوره پهلوی در شهر زاهدان

در ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺮ ﺗﺤﻮل ﻣﻌﻤﺎری ﺷﻬﺮﻫﺎ، ﻟﺰوم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳﯽ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺑﻨﺎﻫﺎ از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻗﻠﯿﻤﯽ، ﺷﮑﻠﯽ و ﺗﺎرﯾﺨﯽ-ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺿﺮوری اﺳﺖ. از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻌﻤﺎری ﺑﻨﺎﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﭘﺎﯾﺪار آن در زﻣﯿﻨﻪ ﮐﺎﻟﺒﺪی ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد. ﺷﻬﺮ زاﻫﺪان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ و اﻗﻠﯿﻤﯽ، از ﺑﻨﺎﻫﺎی ﺧﺎﺻﯽ در دوره ﭘﻬﻠﻮی دوم ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. ﺳﺮدر اﯾﻦ ﺑﻨﺎﻫﺎ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت آنﻫﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد. در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ، ﻫﺪف ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳﯽ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﺳﺮدر ﺑﻨﺎﻫﺎی دوره ﭘﻬﻠﻮی در ﺷﻬﺮ زاﻫﺪان اﺳﺖ. روش ﺗﺤﻘﯿﻖ، ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ- ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ و از ﻧﻮع ﮐﻤﯽ-ﮐﯿﻔﯽ اﺳﺖ. ﮔﺮدآوری اﻃﻠﺎﻋﺎت در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول از ﻃﺮﯾﻖ روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺼﺎوﯾﺮ و ﻣﺸﺎﻫﺪات ﻣﺤﻘﻖ از 8 ﺑﻨﺎ در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ اﺳﺖ. در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم از ﻃﺮﯾﻖ اﺑﺰار ﭘﺮﺳﺶﻧﺎﻣﻪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ahp، وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﺑﻨﺎﻫﺎ، اوﻟﻮﯾﺖﺑﻨﺪی ﺷﺪﻧﺪ. ﺗﻌﺪاد ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﺟﻬﺖ وزن دﻫﯽ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ، 10 ﻧﻔﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﮏ ﻣﻌﻤﺎری 8 ﺑﻨﺎی ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪه، ﺳﺒﮏ ﻣﻌﻤﺎری ﺳﻨﺘﯽ اﺳﺖ؛ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺮدر ﺑﻨﺎﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺰﯾﯿﻨﺎت ﻧﻤﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﺰﯾﯿﻨﺎت ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺳﺒﮏ ﻣﻌﻤﺎری ﺳﻨﺘﯽ ﺑﻮده و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻘﻮش، اﺷﮑﺎل و ﮐﺘﯿﺒﻪﻫﺎ در ﺳﺮدر ﺑﻨﺎﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ آﺟﺮﮐﺎری، اﺳﺘﻔﺎده از ﻃﺮحﻫﺎ و اﺷﮑﺎل ﺳﺎده ﺑﻮده اﺳﺖ. در ﺣﻘﯿﻘﺖ آﺟﺮ و اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ اﻗﻠﯿﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ ﻃﺮاﺣﯽﻫﺎی ﺳﺎده و در ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻮارد ﺑﺪون ﻃﺮح در ﺳﺮدرﻫﺎ، ﮔﻮﻧﻪ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻏﺎﻟﺐ ﺳﺮدر ﺑﻨﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮ زاﻫﺪان، از ﻧﻮع ﻣﻌﻤﺎری ﺳﻨﺘﯽ و ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﺎده و ﺗﺰﯾﯿﻨﺎت ﻧﯿﺰ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ آﺟﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﻧﺘﯿﺠﻪ روش ahp ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺗﺰﯾﯿﻨﺎت ﺳﺎده، ﺟﻨﺎﻏﯽ، ﭘﯿﭻ ﻣﺎری و رگ ﭼﯿﻦ ﺑﺎ وزن 0/282 ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﺗﺰﯾﯿﻨﯽ ﺳﺮدر ﺑﻨﺎﻫﺎ در ﺷﻬﺮ زاﻫﺪان ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد. اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﺘﯿﺒﻪ آﺟﺮی ﺳﺎده ﺑﺎ وزن 0/181 ﻧﯿﺰ در رﺗﺒﻪ دوم اﻫﻤﯿﺖ از ﻧﻈﺮ ﺗﺰﯾﯿﻨﺎت ﺳﺮدر ﺑﻨﺎﻫﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد.