برآورد منطقه‌ای رسوب‌دهی با استفاده از منحنی سنجه رسوب ماهانه در حوضه آبریز قره سو

با توجه به آثار و پیامدهای منفی برخاسته از پدیده فرسایش و رسوب دهی در حوضه های آبریز، تحقیق حاضر با هدف تخمین و تعیین تغییرات مکانی رسوب دهی در حوضه آبریز قره سو واقع در استان اردبیل انجام شد. در این راستا استفاده از مقیاس زمانی ماهانه در جهت تهیه منحنی های سنجه برآورد رسوب به عنوان اساس کار قرار گرفت. تهیه منحنی های سنجه رسوب ماهانه بر اساس داده های نمونه دبی جریان و دبی رسوب متناظر آن در 19 ایستگاه هیدرومتری واقع در سطح حوضه طی دوره آماری 14 ساله (سال های آبی 1381- 1394) صورت گرفت. تمامی تحلیل های اماری در محیط نرم افزار آماری spss انجام شد. همچنین نمایش تغییرات فضایی میزان رسوب دهی در سطح حوضه از طریق قابلیت سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) میسر گردید. نتایج آزمون روابط رگرسیونی مابین دبی جریان و دبی رسوب حاکی از وجود روابط نزدیک و معنی داری در مقیاس زمانی ماهانه داشت. تعمیم منطقه ای این روابط برای کل حوضه نشان داد که اختلاف فصلی مشهود بوده و بالاترین و پایین ترین ضریب تعیین به ترتیب به ماه های اردیبهشت (برابر با 0.74) و مرداد (برابر با 0.55) تعلق یافت. همچنین وقوع بیشترین انتقال رسوب در فصل بهار و کمترین آن در فصل تابستان مشهود بوده و اشاره به نوع رژیم بارش- رواناب حاکم بر حوضه قره سو داشت. به لحاظ مجموع سالانه رسوب دهی، ایستگاه یامچی با 3970 تن در سال، بالاترین و ایستگاه ننه کران با با 66 تن در سال، پایین ترین میزان رسوب دهی را در بین 19 ایستگاه حوضه قره سو به خود اختصاص داد. نظر به کلاس رسوب دهی بالای ایستگاه های واقع در زیرحوضه های بالیخلی و خیاو، توصیه گردید که توجه ویژه ای به حفاظت و تقویت ارکان آب و خاک و تخفیف نیروهای پیش برنده فرسایش و تولید رسوب در حوضه های مذکور گردد.

regional estimation of sediment yield using monthly sediment rating curve in qarasu watershed

this study was aimed at identification and determination the spatial variations of sediment yield in qarasu watershed located in ardebil province, nw iran, considering the negative consequences of erosion and sediment yield. in this regard, the monthly time scale, as the basis of work, was used to prepare the sediment rating curves. preparation of monthly sediment rating curves based on sample flow and corresponding sediment discharge data in 19 hydrometry stations at the watershed during 14 years (2002-2015). all of statistical analyses were done by spss statistical software. also, presentation of spatial variations in sediment yield over the watershed were made possible through the capability of gis. the results of regression relations between flow and sediment discharge showed a close and significant relationship on a monthly time scale. the regional generalization of these relations for the whole basin showed that the seasonal difference was evident and the highest and lowest coefficient of determination was allocated to may (r2 = 0.74) and august (r2 = 0.55), respectively. also, the highest and lowest sediment transport was observed in spring and summer, respectively, indicating the type of rainfall-runoff regime dominated on qarasu watershed. in terms of the annual sediment yield, yamchi station with 3970 tons per year and nanakaran station with 66 tons per year, have the highest and lowest sediment yield among 19 stations of qarasu watershed, respectively. according to the high levels of sediment yield in the balikhly and khyav sub-watersheds, it was recommended that more attention be paid to protecting and strengthening the water and soil elements and reducing the driven forces of erosion and sediment production in these sub-watersheds.