تبیین عوامل موثر بر توزیع منافع تغییر کاربری زمین با استفاده از چارچوب برنامه ریزی ارتباطی

تغییر کاربری زمین شهری از جمله موضوعات اساسی مطرح در شهرسازی است که پژوهشگران بسیاری از جنبه های مختلف بویژه از بعد فضا به آن پرداخته اند ولی موضوعی که در پژوهش های مختلف مورد غفلت واقع گردیده آن است که تحلیل جنبه هاب مختلف تغییر کاربری زمین تنها محدود به عوامل کلاسیک و فضایی نبوده و به دلیل وجود منافع گوناگون در تغییر کاربری زمین، ذی نفعان فراوانی با هدف کسب منافع از این فرایند، در تحولات زمین شهری موثر واقع می شوند. بر این اساس نگارش این مقاله با هدف کاربست چارچوب برنامه ریزی ارتباطی در شناسایی و تبیین عوامل موثر بر توزیع منافع تغییر کاربری زمین صورت پذیرفته چرا که برنامه ریزی ارتباطی به عنوان یکی از نظریات عمومی برنامه ریزی شهری عمده توجه خود را معطوف به توزیع مناسب منافع میان ذینفعان نموده است. در این پژوهش پس از تدوین شاخص های مطالعه حاصل از مطالعات نظری، با استفاده از رویکردی کمی و روش تحلیل عاملی اکتشافی به شناسایی و تبیین عوامل موثر بر توزیع منافع تغییر کاربری زمین بر مبنای مصوبات کمیسیون ماده 5 شهر اهواز (به عنوان یکی از مراجع رسمی تغییر کاربری زمین در نظام برنامه ریزی شهری) پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد 9 عامل با میزان واریانس تجمعی 70.851 درصد، تبیینی مناسب از توزیع منافع تغییر کاربری ارایه می دهند که در این میان عامل «مشروعیت میانجیگری برنامه ریزان و تصمیم گیران» دارای بیشترین اثر است.البته بررسی کیفیت عوامل مذکور با مقدار کیفیت 31 / 42 درصد گویای وضعیت نه چندان مناسب توزیع منافع تغییر کاربریزمین میان ذینفعان بوده که این موضوع می تواند منجر به تعارض منافع بویژه میان گروه های دارای منافع اقتصادی سیاسی با منافع عموم و در نتیجه تعمق ناپایداری اجتماعی در سطح شهر اهواز گردد .

explaining the factors affecting the distribution of land use change interests using the communicative planning framework

urban land use change is one of the key issues in urban planning that has been addressed by researchers in many different aspects, especially from the perspective of space. but the point that has been overlooked in various studies is that the analysis of different aspects of land use change is not limited to classical and spatial factors, and because of the various interest of land use change, many stakeholders aim to derive interest from this process in urban land developments. accordingly, this paper aims to apply the communicative planning framework in identifying and explaining the factors affecting the distribution of land use change interests, because communicative planning as one of the major urban planning theories has focused on proper distribution of interests among stakeholders. in this study, after formulating the study results from theoretical studies, using a quantitative approach and exploratory factor analysis technique, the factors affecting the distribution of land use change interests have been identified and explained based on approvals of the commission article 5 of the ahvaz city (as one of the official references to land use change in the urban planning system). the results show that 9 factors with cumulative variance of 70/851% provide a proper explanation of user change interests distribution, among which mediation legitimacy of planners and decision makers has the most effect. of course, the quality of these factors with 42.31% of the land quality shows the distribution of land use interests among the stakeholders was not very appropriate, which can lead to interest conflicts, especially between groups with economical-political interests and the public interest, and thus cause social instability in ahvaz city.