بهره‌گیری از مدل‌های درجه عضویت (gom) و تجزیه و تحلیل‌ ترکیبی (ca) در تحلیل پویش شهرنشینی و نظام سلسله مراتبی شهرهای منطقه خراسان (1335-1395)

با توجه به ضرورت مطالعه شبکه شهری و نقش و نظام سلسله مراتبی به منظور یافتن راه حل هایی برای جلوگیری از تمرکز بی حد و مرز جمعیت در شهرهای بزرگ و رفع مشکلات ناشی از آن، مقاله حاضر، سعی نموده است تا با بهره گیری از مدل درجه عضویت (gom) و روش تجزیه و تحلیل ترکیبی (ca) و همچنین استفاده از شاخص های رایج در این زمینه به بررسی تغییرات سلسله مراتب شهری منطقه خراسان طی سال های 1335 تا 1395، بپردازد. نتایج این پژوهش براساس مدل درجه عضویت (gom) و روش تجزیه و تحلیل ترکیبی (ca) نشان می دهد که نظام شهری منطقه خراسان، به تبع از شرایط حاکم بر نظام شهری کشور، دچار گسستگی شده است، بر اساس روش تجزیه و تحلیل ترکیبی (ca) از سال 1365 تا 1385، شبکه شهری منطقه خراسان به سمت تعادل پیش رفته است. متاسفانه طی دهه 1385-1395 به سمت عدم تعادل حرکت نموده است. لازم به ذکر است حین انجام پژوهش، مشخص گردید که نتایج برآمده از مدل ها و شاخص های رایج در این زمینه، با یکدیگر هماهنگ نبوده است. لذا با توجه به نتایج متفاوت و غیر همسو، برای نتیجه گیری نهایی ، از مدل درجه عضویت (gom) و روش تجزیه و تحلیل ترکیبی (ca) استفاده شده است. این مدل ها با رفع نتایج متفاوت و غیر همسوی شاخص های قبلی به نتایج واقعی تری دست یافتند. نتایج بدست آمده از این دو مدل نشان داده است که بهره گیری از روش آنها تا حدودی توانسته است در نتایج ناهمگن شاخص های قبلی تعدیل و همگنی بوجود آورد.

The exploitation of “Grade of Membership (GoM) model” and “Combined Analysis method” in analysing of urban dynamics and urban hierarchy in Khorasan region (1956-2016)

Concerning the importance of urban network studies and the role of hierarchy system in population decentralization in metropolitan areas, this paper by using acknowledged indicators and Grade of Membership (GoM) model and using Combined Analysis method has tried to find the changes in urban hierarchy of Khorasan region during the period 19562016. The outcomes show that urban system in Khorasan region as the one in the country was afflicted with inconsequentiality by 1986. However, during the period 19862006, the urban network in Khorasan region tended to reach to an equilibrium. Nevertheless, it has gone toward an imbalance during the period 200616. The outcomes also depict that the models and indicators did not work coordinated. While some indicators (such as Herfindahl and Entropy indexes) showed that, there were an equilibrium among the urban network in the region, some other (such as Primate City and Centrality indicators) showed increasing centralization and inconsequentiality. Accordingly, the study used ldquo;GoM model rdquo; and ldquo;Combined Analysis method rdquo; for the final analysis. The GoM used three variables that aimed to make the model more reliable: The Prime City Indicator, the Centrality Indicator and Equilibrium Indicator. With this methodological novelty, the analysis of the hierarchical patterns represented in the model by the multiple profiles were closer to what could be understood as a methodological ideal , difficult to be applied empirically due to the complexity of the subject, but included in studies theoretically based. As for future studies, which will seek to understand the hierarchical urban organization of other regions of the country and of the world, these indicators may be incorporated if adapted to the regional reality.