شناسایی و تحلیل متغیرها و شاخص‌های موثر در اهمیت راهبردی هریرود برای ایران با رویکرد تحلیل تاثیرات متقابل

یکی از مشکلات در تجزیه و تحلیل مناسبات هیدروپلیتیک در سیستم رودخانه های بین المللی این است که عوامل یکسان می توانند طیف متنوعی از منازعه یا همکاری ایجاد کنند و حتی یک متغیر یکسان ممکن است در هر کشور ساحلی نقش متفاوتی در ارتباط با سایر متغیرها ایفا کند؛ بنابراین شناخت متغیرها و نقشی که هر متغیر در تدوین الگوی تجزیه وتحلیل فرصت ها و مخاطره ها برای کشورهایی که حوضه ی آبریز مشترک با دیگر کشورها دارد، ضروری است. ایران در حوضه ی آبریز هریرود با افغانستان مشترک است. قرار گرفتن این حوضه در نوار خشک و نیمه خشک جهانی سبب وابستگی ایران به آب هریرود برای تامین نیاز آب خاور و شمال خاوری و به ویژه کلان شهر مشهد شده است. برنامه های توسعه ای افغانستان در نظام پساطالبان سبب کاهش ورود آب هریرود به ایران شده که می تواند زمینه ساز چالش در امنیت ملی ایران گردد. از این روی سوال پژوهش این است: متغیرها و شاخص های تاثیرگذار در اهمیت راهبردی هریرود برای ایران کدام است؟ برای این منظور با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و میدانی 86 شاخص شناسایی و در قالب نشست های تخصصی با کارشناسان در سه گروه متغیرهای جغرافیایی ژئوپلیتیکی، فنی اقتصادی و سیاسی اجتماعی دسته بندی شدند. پس از شناسایی مهم ترین متغیرها با روش دلفی، نقش هر متغیر در تحلیل ساختاری متغیرها با نرم افزار میک مک بررسی شده است. نتایج حاکی از آن است که متغیر جغرافیایی ژئوپلیتیکی تاثیرگذارترین و تاثیرپذیرترین متغیر و شاخص های اهمیت هریرود برای آب آشامیدنی، امنیت غذایی، امنیت منابع آبی و جایگاه افغانستان در سیاست خارجی ایران شاخص های راهبردی در اهمیت هریرود برای ایران هستند.

IdentifyiIdentifying and Analyzing the Effects of Variables and Indicators Effectively on the Strategic Importance of Harirud for Iran with the Interaction Impact Analysis Approach

One of the problems in analyzing hydropolitical relations in the system of international rivers is that the same factors can create a wide range of conflict or cooperation, and even an identical variable may play a different role in relation to other variables in each coastal country; Therefore, the recognition of the variables and the role that each variable has in developing a pattern of analysis of opportunities and risks for countries that share transboundary waters with other countries is essential. Iran is in the Harirud basin shared with Afghanistan. The presence of this basin in a dry and semiarid strip of world has caused Iran's dependence on the water of Harirud to provide water to the east and northwest, and especially to the metropolis of Mashhad. Therefore, the research question is: What are the variables and indicators effective on the Strategic Importance of Harirud for Iran? For this purpose, 86 indicators were identified using library and field studies and categorized in geographicalgeopolitical, technicaleconomical, and politicalsocial variables in expert meetings with experts. After identifying the most important variables using the Delphi method, the role of each variable in the structural analysis of the variables has been investigated with the help of the Micmac software. The results indicate that geopolitical geographical variables are the most effective and Most impressive variables, and indicators of the importance of Harirud for drinking water, food security, security of water resources and Afghanistan's position in Iran's foreign policy, strategic indicators for the importance of Heriud for Iran.