تموکن، تئوکه و تخمکه، نام‌هایی برای بندرگاهی هخامنشی بر کرانۀ شمالی خلیج فارس؛ فرصت‌ها و چالش‌های همخوانی مدارک نوشتاری و باستان‌شناختی

بازخوانی گل نوشته های باروی تخت جمشید در زمان داریوش بزرگ، بایگانی‌های هم زمان با کوروش بزرگ در سرزمین میان رودان به همراه گزارش‌های تاریخی زمان اسکندر، هریک با نام‌هایی نزدیک به هم، به وجود موقعیت و مکان جغرافیایی مهم از دوران هخامنشی با ساختمان های شاهی و اهمیت سیاسی، اداری و بازرگانی در کرانۀ شمالی خلیج فارس شهادت می‌دهند. بر این اساس، مقالۀ حاضر با هدف بازشناسی موقعیت و جایگاه محل مورد نظر در مرحلۀ نخست، ضمن بررسی منابع و اسناد نوشتاری مورد اشاره، به این نتیجه می‌رسد که منظور تمامی آنها جایی در محدودۀ مثلث برازجان، بوشهر و گناوه امروزی و بر کرانۀ خلیج فارس بوده است. در ادامه و با توجه به داده های حاصل از بررسی‌ها و کاوش‌های باستان شناختی، جلگۀ برازجان تا خط کرانه، بهعنوان بهترین گزینه برای مکان یابی محوطۀ هخامنشی مورد بحث که از آن با نام‌هایی چون تموکن، تخمکه و تئوکه نام برده شده، پیشنهاد و معرفی شده است. به عقب بردن پیشینۀ فعالیت‌های ساختمانی از داریوش به کوروش بزرگ با تلاش برای گاهنگاری دقیق‌تر کاخ‌های کشف شده، ادعای بندرگاه بودن تموکن در پاره ای از اسناد نوشتاری و تضاد این مهم با جایگاهی که در نهایت برای شهر تموکن براساس یافته های باستان شناختی پیشنهاد شده است، به همراه انتساب تمامی کاخ‌های کشف شده به کوروش بزرگ، درحالی که گل نوشته‌ها به فعالیت‌های ساختمانی داریوش بزرگ در تموکن اشاره دارند، از مهم‌ترین مسائل پیش روی پژوهشگر در مطابقت و همخوانی اسناد نوشتاری با یافته های باستان شناختی به شمارمی‌رود.

Tam(uk)ka(n), Taoke, Tah(u)makah & Tahukka; the Names for an Achaemenid Port on the Northern Coast of the Persian Gulf; A Challenges for Conformity between Textual and Archaeological Documents

The Persepolis clay tablets (dating back to Darius the Great) and the Mesopotamian archives from the time of Cyrus the Great as well as the historical reports from the time of Alexander the Great, each mentions a geographical location embracing political, official and trading importance somewhere on the northern coast of Persian gulf. The present paper at the first step aims at representing the most probable geographic situation for locating the mentioned sites by reviewing all existing textual resources. We conclude through this reviw that all actual location of some mentioned sites to a certain extent may be located inside the triangle of Bushehr, Borazjan and Ganaveh districts. Then at the second part by comparing textual sources with archaeological evidence we suggested that the most probable place for the Tamukkan, Tahmakah or Taoke would be located in somewhere in Borazjan plain which has been served as a port in the complex system of marine routes during the Achaemenids connecting the farthest parts of the empire especially the southern side of the Persian Gulf with Makka in the modern Omman.