سفال‌های غیردالمایی در بستر دالمایی: تشخیص باستان‌شناختی و توضیح آزمایشگاهی نمونۀ موردی: سها چای تپه زنجان

سنت فرهنگی دالما مربوط به هزارۀ پنجم ق.م. در غرب ایران است. یکی از مهم ترین ویژگی های این سنت پراکنش وسیع سفال های آن است. در مراکز اصلی سنت فرهنگی دالما، به خصوص حوضۀ جنوبی دریاچۀ ارومیه چهار گونۀ اصلی سفال دالما شناخته شده است. هرچه از مرکز اصلی دالما دورتر می شویم به ویژه در مناطقی که سنت دالمایی در تماس با سنت های همزمان و همجوار خود قرارمی گیرد، بستر های دالمایی گونه های متنوع تری از مواد فرهنگی را تجربه می کند. در برخی موارد سفال های غیردالمایی در بستر کاملا دالمایی و گاهی سفال های نوع دالمایی در بستر کاملاً غیردالمایی مشاهده می شود. در این مقاله، ابتدا سنت های سفالی محوطۀ سها چای تپه زنجان بر اساس سبک ظاهری و تکنولوژیکی طبقه بندی شده و سپس هفده نمونه از گونه های متنوع با استفاده از روش تجزیۀ عنصریxrf  مورد آزمایش قرار گرفته است. هدف از این نوشتار تعیین سبک های سفالی اصلی و فرعی در بستری دالمایی در منطقه ای دورتر از مرکز اصلی دالما در درۀ سجاسرود زنجان است. بر اساس نتایج به دست آمده فرضیۀ مبتنی بر وجود سبک های سفالی اصلی و فرعی ارزیابی و پیشنهاد می شود.

NonDalma Ceramics in Dalma Context: Archaeological Detection and Analytical Explanation: Case study Soha Chai Tepe in Zanjan Province

The diagnostic Zagros highland MC I ceramic assemblage is called Dalma, after the type site of Dalma Tepe in the southern Lake Urmia basin of Azerbaijan. The remarkable issue about this period, however, is the widespread distribution of these ceramics. Chronologically, the Dalma tradition is dated back to fifth and fourth millennium B.C .in west of Iran. The Dalma type sites in northwest of Iran bearing four Dalma diagnostic wares but in central Zagros especially in interaction spheres with other pottery traditions Dalma contexts experienced more pottery types. For examples to the more eastern areas in Abhar plain or Sojasroud valley, besides these Dalma wares, small samples of Central Plateau painted wares also appeared. In this context potteries subdivided into two main original Dalma wares and peripheral wares classes. In contrast to the more southern parts, Dalma diagnostic type turns into secondary pottery tradition. In this article XRF analysis was carried out on Soha Chai Tepe Dalma assemblages, to better understand the nature of their distribution and to further the understanding of interaction between two adjacent pottery traditions.