بررسی و تحلیل انتقادی فرضیه های خاستگاه ایوان

ایوان، به عنوان دستاورد و یکی از شاخصه های ارزنده فرهنگ گذشته ایران نزدیک به یک سده است که موضوع پژوهش معماران، باستان‌شناسان و مورخان هنر قرار گرفته است. ایوان، با وجود اینکه فضایی متعارف و معمول در نظر محققان به شمار می‌رود، به شدت ناشناخته و مغفول مانده است. نگرش دقیق و عمیق به آن برای درک خاستگاه، شکل، مفهوم، عملکرد و در نهایت بازشناسی آن لازم است. شناخت ایوان و بررسی همه جانبه نگر آن این امکان را فراهم می‌آورد تا ایوان را در سنت معماری ایرانی در مقاطع مختلف زمانی بسنجیم و قدرت درک و تحلیل درست ایوان را امکان پذیر سازیم. این شناخت سهمی مهم در پیشبرد مطالعات باستان شناسی، تاریخ معماری و تاریخ هنر دارد. ظهور ایوان و تداوم آن در طول تاریخ و این که شکل گیری آن متاثر از چه نیازها و عواملی بوده، تاکنون آن طور که شایسته است تشریح و تحلیل نشده است. هدف این مقاله بررسی فرضیه های مربوط به خاستگاه و شکل گیری ایوان با رویکردی تحلیلی و نقد دیدگاه های مطرح شده درباره این فضای ساختمانی، در سنت معماری ایران است. شناخت بهتر و درست منشا ایوان، بستر مناسبی را برای درک کارکردهای آن فراهم می‌کند. بدین ترتیب ایوان به عنوان یکی از نمادهای آشکار فرهنگ ایرانی که جنبه های مادی و معنوی را آشکار ساخته است، کلید فهم بخشی از خصوصیات و ارزش‌های فرهنگی جامعه و نشان دهنده مهارت فنی، ذوق هنری، لطافت و ظرافت فکری جامعه ایرانی است.