سیستان در دوران اسلامی با اتکا بر شواهد باستان‌شناسی

به رغم وسعت چشمگیر سیستان و شرایط تمدن ساز دلتای هیرمند، اطلاعات اندکی از تمدن‌های کهن این سرزمین در دست است. اگرچه محوطه های غنی و کم نظیر شهر سوخته، دهانه غلامان و کوه خواجه هریک اطلاعات ارزشمندی از پیش از تاریخ و دوران تاریخی ایران را در اختیار می‌گذارند، تاکنون محوطه ای که بتوان از آن در مطالعات باستان‌شناسانه دوران اسلامی سیستان بهره گرفت، شناسایی و معرفی نشده است. به این دلیل، در پژوهش حاضر سعی شده است تا ضمن مطالعه توزیع فضایی و گاه نگاری محوطه های اسلامی دشت سیستان، شهرهای شاخص دوران اسلامی این دشت معرفی و اطلاعات ارزشمندی از توزیع مکانی محوطه های اسلامی این ناحیه حاصل شود و نیز ارتباطات فضایی و کنش و برهمکنش درون و برون منطقه ای آنها تحلیل گردد. بدین منظور، تمامی اطلاعات مربوط به شهرهای دوران اسلامی سیستان از لابه لای اسناد، منابع و متون تاریخی استخراج و با به‌کارگیری آنها در تفسیر داده ها و اطلاعات باستان شناختی (رهیافت تاریخی)، نسبت به بازشناسی و تعیین محل آنها اقدام گردیده است. همچنین با بهره گیری از تحلیل gis محوطه های اسلامی، به بررسی تاثیر منابع زیست ـ محیطی در چیدمان این محوطه ها پرداخته شده است. نتایج مطالعات حاضر روشن ساخت که در دوران اسلامی به ترتیب شهرهای: « زرنگ » (زرنج)، « شهر سیستان »، « شهر نو سیستان »، « جلال آباد »، « کندرک »، « سه کوهه » و «-شهر ناصری » به مرکزیت سیستان انتخاب شده اند.