گونه‌شناسی و فناوری صنایع سنگی غار هوتو از دوران میان‌سنگی تا مس‌وسنگ: تاملی بر اقتصاد بو‌می‌ در تولید دست‌افزارهای سنگی در ناحیه کنار بوم دریای کاسپی

صنایع سنگی غارهای هوتو، کمربند، التپه و کمیشان، فراوان‌ترین یافته‌های حاصل از کاوش در این محوطه‌ها از دوران میان‎سنگی و نوسنگی هستند که با عنوان «میان‌سنگی کاسپی» شناخته می‌شوند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که صنایع میان‌سنگی کاسپی را به‌عنوان صنعتی محلی و مستقل تعریف ‌می‌نماید، استفاده از ماده خام محلی در منطقه‌ای است که به لحاظ زیست‌محیطی، منطقه‌ای کنار بوم محسوب ‌می‌شود. غار هوتو، اولین بار در سال 1330 خورشیدی و مجدداً در سال 1400 مورد کاوش قرار گرفته است. از کاوش‌های جدید در غار هوتو، مجموعاً 1539 عدد دست‌افزار سنگی از چهار دوره «انتقالی به مس‌وسنگ»، «نوسنگی با سفال»، «نوسنگی بی‌سفال» و «میان‌سنگی» به دست آمده است که در مقاله حاضر ویژگی‌های گونه شناسانه و فناورانه آنها توصیف شده‌اند. اتکا کامل بر ماده خام محلی در تولید صنایع سنگی منجر به شکل‌گیری ویژگی‌هایی در این صنایع شده است که مهم‌ترین آنها ساختار فناوری خانگی در جوامعی است که در زمینه تامین ماده خام کاملاً مستقل هستند و تقریباً تمام مراحل برداشت و تولید و مصرف ابزار در محوطه صورت می‌گرفته است. همچنین محاسبه اندیس برابری در صنایع هوتو نشانگر تنوع بالای فعالیت‌ها در اردوگاه‌های اصلی است. نکته دیگر در رابطه با ماده خام محلی این است که با توجه به ابعاد بزرگ ماده خام در دسترس، ‌اندازه بزرگ ابزارها و فراوانی ابزارهایی که روی تراشه‌ها ساخته شده‌اند طبیعی به نظر می‌رسد. اکثر این ویژگی‌ها در صنایع سنگی غار کمیشان هم قابل ملاحظه است.

typo-technological classification of the chipped stone assemblages of hotu cave from the mesolithic to the transitional chalcolithic: reflections on local raw material procurement in the caspian sea littoral ecozone

prehistoric investigations in the southeastern region of the caspian sea commenced more than a century ago, resulting in the identification of several prominent archaeological sites, notably the caves of kamarband, hotu, komishan, and altappeh. these caves have become well-known for their rich archaeological deposits, spanning from approximately 16,000 years ago in the mesolithic period to the historic period. hotu cave, situated on a cliff along the northern slope of the alborz mountain range, gained significant attention following its initial excavation in the 1950s by carleton s. coon. excavations conducted over two field seasons lasting nine weeks each revealed valuable insights into the region’s prehistoric occupation. in 2021, a team led by hasan fazeli from the university of tehran undertook the re-excavation of hotu cave, unearthing 124 archaeological contexts spanning from the mesolithic to the historic period. among the notable findings were 1,539 chipped stone artifacts, predominantly crafted from locally sourced behshahr chert. the chipped stone assemblage from hotu cave exhibits distinctive characteristics indicative of different periods, including pressure removal technique evident in blade-lets and sickle trapezoids dating back to the neolithic period, alongside ubiquitous scrapers and notched-denticulated tools found across all layers. technological shifts within the chipped stone assemblage, observed during the recent excavations, reflect changes in subsistence patterns inferred from archaeozoological research on animal remains. however, the interpretation of these technological and subsistence changes is nuanced, as it remains unclear whether they occurred locally and gradually or resulted from external influences, such as demographic movements or the diffusion of ideas from neighboring regions. the chronological gap between the mesolithic and neolithic periods complicates the determination of the precise mechanisms driving these transformations solely based on material evidence from hotu cave. further interdisciplinary research integrating archaeological, chronological, and environmental data is warranted to elucidate the dynamics of cultural change in this region during the transition from the mesolithic to the neolithic period.