نگاهی تحلیلی به باستان شناسی و جایگاه آن در ایران

حدود یک ونیم قرن پیش، چیزی به‌نام یا با مضمون باستان شناسی، در ایران وجود قابل ملاحظه‌ای نداشت امّا اکنون دارد. این شاخه از علوم انسانی، به عنوان یکی از پیامدهای نفوذ سیاسی اقتصادی جهان غرب در ایران ظاهر شد و پس از طی فراز و نشیب‌هایی، به وضعیت امروزی خود رسید؛ یعنی اکنون، باستان شناسی در سطوح مختلف جامعه ایران جایگاه خاصّی دارد. اما این یک سخن کلّی است، و اگر بر چشم‌انداز عمومی باستان‌شناسی در ایران نظر کنیم، ضرورت نقد را قویاً درک خواهیم کرد؛ که خود امری طبیعی است. از نظر رابطه با باستان‌شناسی و تلقی از این کلمه یا رشته و حرفه، امروزه چند سطح فرهنگی را می‌توان در ایران از هم تمیز داد: عامه مردم که بدنه اصلی جامعه را تشکیل می‌دهند؛ اقشار تحصیل کرده ولی غیر باستان‌شناس؛ سیاستمداران و ارباب رسانه، به ویژه رادیو و تلویزیون که نمایندگی نظام سیاسی را به عهده دارند، و بالاخره جامعه باستان‌شناسی ایران؛ شامل دانشجویان و اساتید باستان‌شناسی در دانشگاهها و افراد شاغل در این رشته. با توجه به شرایط عمومی فرهنگی، اجتماعی و تاریخی در ایران، پیش‌بینی می‌شود جایگاه باستان‌شناسی در بین این چهار قشر، واجد تفاوتها و تشابهات خاصی باشد که آگاهی از آنها می‌تواند برای باستان‌شناسان ایرانی و جامعه باستان‌شناسی ایران مفید، و در عین حال، هشداردهنده باشد.