شناسایی توالی فرهنگی دشت مریوان؛ بر پایه پژوهش های میدانی باستان شناسی

دشت مریوان در سال 1397 در قالب برنامه بررسی و شناسایی باستان‌شناسی دشت مریوان مورد شناسایی و بازنگری مجدد قرار گرفت که در طی این پروژه 60 اثر باستانی از دوران نوسنگی بدون سفال تا دوره اسلامی شناسایی و بازنگری شدند. در میان آثار مورد بازدید 1 محوطه مربوط به دوره نوسنگی بدون سفال، 14 محوطه مربوط به دوره مس‌وسنگ(قدیم، میانی، جدید)، 2 محوطه احتمالا متعلق به دوره مفرغ، 11 محوطه و گورستان از عصر آهن، 28 محوطه تاریخی شامل استقرارها و گورستان‌های اشکانی و 12 محوطه متعلق به دوره اسلامی هستند. با توجه به الگوی استقراری شناسایی شده در نقاط مختلف دشت مریوان مشخص شد که به طرز جالبی تمامی محوطه‌های پیش از تاریخ شامل دوره‌های نوسنگی و مس‌وسنگ دشت مریوان در بخش شمالی و جنوبی دریاچه زریبار واقع شده‌اند. به احتمال زیاد چنین الگوی پراکنش استقراری به دلیل سطح آب دریاچه در ادوار یاد شده و عرض بسیار کم زمین‌های کشاورزی تا دامنه ارتفاعات در دو سوی شرقی و غربی دریاچه بوده باشد و احتمالا این کریدورها فقط مسیر-های مواصلاتی بوده‌اند که شمال و جنوب دریاچه را به هم مرتبط می‌ساخت. البته بخشی از دشت مریوان در شرق شهر کنونی مریوان پراکنده است که فاصله زیادی با دریاچه زریوار دارد و استقرار‌های پراکنده در این بخش در حاشیه رودخانه اصلی که یکی از شاخه‌های رودخانه گاران است شکل گرفته‌اند.

identifying the cultural sequence of marivan plain; based on archaeological field survey

in recent years, an increasing number of archaeological investigations have produced new evidence for the prehistoric development (both in chronology and settlement patterns) in the westernmost provinces of iran. prior to the commencement of the mpap an earlier survey in the marivan region had been carried out by the department of archaeology at bu ali sina university in hamadan (iran). research focused on the paleolithic and neolithic periods and, unfortunately, evidence from the chalcolithic periods is yet to be published. the marivan plain survey project, by morteza zamani dadaneh from the university of kurdistan, kurdish studies institute, conducted a first season of systematic survey for four weeks in the summer of 2018. the goal of mpap is to reassess previous survey work in the region. archaeological project of marivan plain in 2018 resulted in identifying 60 sites from neolithic to more recent time. among identified sites: 1 site dating back to ppn neolithic, 14 site to chalcolithic period (early, middle and late), 2 site to bronze age probably, 11 site to iron age, 28 site to historic (parthian) period and 12 site to islamic era. regarding the settlement pattern of prehistoric sites (neolithic and chalcolithic period), it become clear that all prehistoric sites distributed in the northern and southern shore of zeribar lake. most probably such pattern influenced from zeribar sea level and access to the fertilized agricultural lands in this area in neolithic and chalcolithic times. but the distribution pattern of historic and islamic sites is somewhat different from prehistoric pattern and is similar to pattern of nowadays residential areas. current and historic/islamic residential area placed close to permanent water sources in the narrow valleys surrounded the zeribar lake. of course, part of the marivan plain is located in the east of the current marivan city, which is far from zarivar lake, and dispersed settlements in this section formed on the edge of the main river, one of the branches of the garan river.