گونه ‌شناسی اثر مهرهای روسا دوم بر گوی‌ های اورارتویی بسطام

اورارتوها در حدود سده های نهم تا هفتم ق.م در نواحی اطراف دریاچه های ارومیه در ایران، وان در ترکیه و سوان در ارمنستان حکومت کردند و آثار و کتیبه های بسیاری از خود بر جا نهادند. یکی از انواع این اسناد برجای‌مانده از آن ها گوی های گلی هستند. تعداد 1416 گوی در کاوش های محوطه بسطام در استان آذربایجان غربی به‌دست‌آمده که در موزه ‌ملی ایران نگهداری می شوند و با وجود ابعاد کوچک اطلاعات مهمی را ارائه می کنند. مهرهای استفاده‌شده بر این گوی ها از هر دو نوع جوهرگین و استوانه ای بودند که گاه کتیبه داشتند. یکی از انواع اثر مهرهای این گوی ها دارای کتیبه ‌روسا دوم اورارتویی است. پیشتر پژوهش هایی بر تعداد اندکی از گوی ها و اثر مهرهای اورارتویی بسطام انجام شده است. نگارنده با پژوهش به روش میدانی و کتابخانه ای بر کلیه گوی های بسطام در موزه‌ ملی ایران این پرسش را داشت که آیا اثر مهرهای روسا با یکدیگر تفاوت دارند؟ اگر تفاوتی در آن ها دیده می شود دقیقاً چیست؟ آیا فقط یک مهر روسا بر گوی های بسطام زده شده است؟ آیا مهر روسا در بسطام مشابه سایر محوطه های اورارتویی است؟ بر همین اساس نگارنده در این نوشته گوی هایی که مهرنبشته روسا دوم را دارند معرفی و انواع آن ها را در سه گروه اصلی و سه زیرگروه دیگر بنا بر متن کتیبه، جایگاه کتیبه در قیاس با نقش اثر مهر و همچنین اندازه عناصر صحنه اثر مهر بر شمرد. همچنین نگارنده اثر مهر استوانه ای روسا دوم را با سایر اثر مهرهای استامپی مشابه در آیانیس و زیویه مقایسه کرده است که بر آن ها فقط تصویر روسا دیده می شود. اثر مهرهایی را نیز که مشابه نمونه بسطام هستند؛ اما، به روسا تعلق ندارند معرفی کرده است. وجود تفاوت هایی در جزئیات اثر مهرهای روسا در بسطام نشان از وجود چند عدد و گونه مهر دارد. حتی احتمال دارد تفاوت این مهرها به دلیل تقدم و تاخر زمان تولید و استفاده از آن ها باشد. در واقع هدف نگارنده بیان آن است که این مهرهای به ظاهر مشابه تفاوت هایی دارند که نشان می دهد مهرهای متعددی از روسا بر گوی های بسطام زده شده است.

the typology of rusa ii’s seal impressions on the urartian bullae of bastam

urartiand ruled over the shores of urmia, van and sevan lakes in from about 9th to 7th centuries b.c.e. bullae are among the smallest but most significant pieces of information they have left. the urartian bullae of iran are only discovered in bastam and ziwiye. there are about 1416 damaged urartian bullae discovered in the excavations of bastam and are in national museum of iran. they are mostly sealed with stamp and cylinder seals. the seals sometimes bear an inscription or a number of inscriptions were directly written on the bulla. some contributions have been fulfilled regarding the bullae from bastam but less has taken place on their exact number, different seal impressions, some inscriptions and their difference with the bullae from other sites. they have different stamp and cylinder seal impressions but the cylinder impressions were mainly rusa ii’s or an official called aṣulis.  rusa’s impressions contain his name, his father’s name and a scene of a servant with the shade, king, lion and trident. the author has recognized the different details in the inscriptions, the size of the depicted elements and the place of the signs comparing to the elements. therefore, she proposed two categories and three subgroups of this sort of seal impression. the first and the second group of inscriptions differ only in a in the first line and two subgroups of the first group of bullae differ in the size and detail of the elements of the scenes. there also is a challenging group that the author could not recognize their details due to severe damages. she also compered rusa ii’s seal impressions in bastam with his impressions on the bullae from ayanais and ziwiye. also, a number of possible symbolic interpretations of the elements of the scenes are provided. it is possible that some seal bearers used many similar seals of rusa for the administrative acts or the seals were even used after rusa’s reign.